Zbiory, które obecnie znajdują się w warszawskim Muzeum Ziemi PAN, zaczęto gromadzić przed II wojną światową. Zajmowało się tym Towarzystwo Muzeum Ziemi. Placówka obecnie posiada olbrzymie kolekcje paleontologiczne i mineralogiczne. W sumie przechowywanych jest tam ponad 170 tys. obiektów.

Dlaczego placówka ma zostać zamknięta? Skąd wzięły się protesty przeciw tej decyzji? Zacznijmy od początku.

Polska Akademia Nauk chce zlikwidować Muzeum Ziemi

Pierwsze poważne sygnały, że Muzeum Ziemi PAN w Warszawie ma być zlikwidowane pojawiły się latem 2023 r. Prezes PAN, prof. Marek Konarzewski, opowiedział o tym w lipcu podczas... audycji radiowej. Dopiero kilka dni po tym spotkał się z pracownikami placówki.

– Polska Akademia Nauk nie ma możliwości dalszego finansowania Muzeum Ziemi w obecnej formule. Wynika to z przewidywanych wysokich kosztów renowacji siedziby Muzeum oraz ograniczeń budżetowych Kancelarii PAN uniemożliwiających kontynuację zatrudniania pracowników placówki – brzmiał oficjalny komunikat PAN. Zbiory miały zostać przekazane do muzeum w Krakowie, funkcjonującego przy Instytucie Nauk Geologicznych PAN. Część kolekcji mogłaby trafić do magazynów w Łomnej pod Warszawą.

W obronie placówki powstała petycja online, którą podpisało dotąd ponad 6,5 tys. osób. Anna Piontek, dyrektorka Muzeum Ziemi podkreślała, że decyzja jest dla niej zaskoczeniem, a jej uzasadnienie budzi poważne wątpliwości. Pisała o nich m.in. „Gazeta Wyborcza”. O zachowanie Muzeum Ziemi zaapelował do prezesa PAN i ministra kultury Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Muzeów ICOM.

Zasoby muzealne miały zostać w placówce

W sierpniu nastąpił zwrot w sprawie Muzeum Ziemi PAN. Miało ono zostać przekształcone w oddział Narodowego Muzeum Techniki. Z taką propozycją wyszedł ówczesny minister kultury Piotr Gliński. Mowa była o przejęciu – w formie depozytu – zbiorów Muzeum Ziemi PAN przez Narodowe Muzeum Techniki. Wspominano także o możliwości wydzierżawienia budynków stanowiących dotychczasowe lokum Muzeum przez tę instytucję.

Czy w Warszawie powstanie Muzeum Historii Naturalnej?

Docelowo na błoniach Stadionu Narodowego miałoby powstać Narodowe Muzeum Przyrodnicze, zwane też Muzeum Historii Naturalnej. Warto pamiętać, że kolekcje związane z tą tematyką znajdują się obecnie cztery placówki w Warszawie:

  • Muzeum Ziemi PAN (aleja Na Skarpie 20/26),
  • Muzeum Ewolucji Instytutu Paleobiologii Polskiej Akademii Nauk (w PKiN),
  • Muzeum Geologiczne Państwowego Instytutu Geologicznego (ul. Rakowiecka 4),
  • Muzeum i Instytut Zoologii PAN (ul. Wilcza 64).

Jednak w sprawie zapowiadanego od dawna Muzeum Historii Naturalnej wciąż brak konkretów. Ten projekt firmował były minister Piotr Gliński. Jakie decyzje podejmą nowe władze resortów kultury oraz nauki – nie wiadomo.

Protesty przeciw likwidacji Muzeum Ziemi PAN

Wiążącą decyzję o przyszłości Muzeum Ziemi PAN podejmie 21-osobowe Prezydium PAN. Najwyższy organ PAN, Zgromadzenie Ogólne, zbiera się w czwartek 7 grudnia. Na ten dzień protest zapowiedziało Stowarzyszenie Muzeów Uczelnianych. – Pracownicy PAN Muzeum Ziemi chcą zwrócić uwagę Zgromadzenia Ogólnego na sytuację jednostki oraz działania Władz PAN na szkodę PAN Muzeum Ziemi i samej Akademii – czytamy w komunikacie organizacji.

Krytycznie wobec planów PAN wypowiadają się naukowcy. – Muzeum Ziemi jest ważną placówką na popularyzacyjnej mapie Warszawy. Zapewnia nie tylko możliwość kontaktu z wspaniałymi zbiorami oraz uczestnictwo w interaktywnych wykładach i warsztatach, ale też innowacyjne wydarzenia artystyczno-naukowe. Muzea przyrodnicze powinny być rozwijane, a nie likwidowane – komentuje dr Anna Łosiak z Instytutu Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk.

– Niech władze najpierw zatwierdzą budżet na obiecywane od 15 lat Muzeum Historii Naturalnej. Potem niech je zbudują i w planowany sposób przeniosą zbiory i ludzi do muzeum. Przy planowanym teraz pospiesznym przenoszeniu zbiorów utracone zostaną nie tylko same eksponaty, ale też pracownicy. A wraz z nimi know-how muzealno-popularyzacyjny – dodaje naukowczyni.

W samej Polskiej Akademii Nauk nieoficjalnie można usłyszeć, że Muzeum Ziemi od dawna było negatywnie oceniane. Jego pracownicy obecnie „walczą o etaty, a latami nic nie robili”.

PAN odpowiada: placówka będzie działała

Otrzymaliśmy oficjalne stanowisko PAN w tej sprawie od rzecznika instytucji, Roberta Paplińskiego. Oto fragmenty:

  • Placówka będzie nadal działała, eksponując swoje zbiory w tej samej co dotychczas lokalizacji. Różnica jest taka, że docelowo będzie się to odbywało pod egidą nie Polskiej Akademii Nauk, ale Narodowego Muzeum Techniki.
  • W ramach struktur Narodowego Muzeum Techniki zatrudnienie znajdzie również część obecnego personelu Muzeum Ziemi. W dotychczasowym modelu funkcjonowania MZ PAN występował jednak do przerost zatrudnienia.
  • Nie dojdzie do sprzedaży czy nawet dzierżawy budynków muzeum.
  • Czekamy na uzgodnienie z MEiN decyzji o likwidacji placówki w jej dotychczasowym kształcie oraz powołaniu jej ponownie, już w postaci oddziału Narodowego Muzeum Techniki.
  • Docelowo zasoby Muzeum Ziemi trafią do Muzeum Przyrodniczego, którego koncepcja jest opracowywana wspólnie przez zespół złożony z przedstawicieli Polskiej Akademii Nauk i Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Źródła: Gazeta Wyborcza, PAN, Stowarzyszenie Muzeów Uczelnianych.