Europejska Rada ds. Badań Naukowych (ERC) ogłosiła rozstrzygnięcie konkursu Starting Grant. To prestiżowe granty naukowe. Dofinansowanie otrzymują młodzi naukowcy, którzy są od dwóch do siedmiu lat po doktoracie. Cel: realizacja nowatorskich projektów o dużym potencjale rozwojowym. Na przeprowadzenie swoich badań mają maksymalnie pięć lat.

W ostatnim rozstrzygnięciu przyznano środki dla aż 400 projektów. Tylko dwa z nich będą realizowane w polskich uczelniach. Do Polaków trafi w sumie 3 mln euro. – W zeszłym roku było o znacznie lepiej. Na pewno będziemy to analizować, także na tle innych krajów regionu – przekazał National Geographic Polska Marciń Mońko z działu prasowego ERC. Najwięcej grantów zgarnęły instytucje z Niemiec, Francji i Holandii.

Rozwój technologii fal terahercowych – Politechnika Wrocławska

Po raz pierwszy w historii Politechniki Wrocławskiej Starting Grant trafił do jej pracownika. Dr inż. Łukasz Sterczewski z Wydziału Elektroniki, Fotoniki i Mikrosystemów w swoich badaniach będzie rozwijał technologię fal terahercowych. Jak czytamy na stronie uczelni, fale terahercowe to jedna z najmniej zbadanych części widma promieniowania elektromagnetycznego. Znajduje się pomiędzy podczerwienią i mikrofalami. Badacze na całym świecie starają się znaleźć sposób na ich szersze i bardziej efektywne wykorzystanie.

– Ze względu na to, że mają wyższą częstotliwość niż klasyczne promieniowanie mikrofalowe, pozwalają na uzyskanie obrazu w wysokiej rozdzielczości, a dodatkowo niosą też informację chemiczną. Czyli jeśli ktoś próbuje przemycić narkotyki lub inne nielegalne substancje na pokład samolotu, to przy użyciu fal terahercowych jesteśmy w stanie to wykryć – tłumaczy dr inż. Sterczewski.

Jednym z bardziej interesujących obszarów, w których można wykorzystać fale terahercowe, jest wykrywanie podróbek leków. Fale te pozwalają na porównanie badanej substancji z oryginalną próbką. Nawet bez otwierania opakowania można stwierdzić, czy dany lek jest przeterminowany i czy nadaje się dalej do użycia.

Fale terahercowe mogłyby być też używane do badania dzieł malarskich – obrazów. Dlaczego? Bo umożliwiają rozdzielenie poszczególnych warstw farb i szkiców na płótnie. W ten sposób można poznać tajniki warsztatu malarza. – Można powiedzieć, że moje badania mają na celu demokratyzację tej technologii, czyli danie ludziom dostępu do unikatowego zakresu spektralnego. Zaproponowałem miniaturyzację i stworzenie przenośnych urządzeń pracujących w temperaturze pokojowej, których wykorzystanie byłoby proste i efektywne – wyjaśnia naukowiec.

Mikroskopia hologragficzna – Politechnika Warszawska

Drugi zwycięski projekt z Polski będzie realizował dr hab. inż. Maciej Trusiak z z Wydziału Mechatroniki Politechniki Warszawskiej. Dotyczy wykorzystania bezsoczewkowej mikroskopii holograficznej i promieniowania w głębokim nadfiolecie w wysokoprzepustowym obrazowaniu żywych komórek. Co to oznacza?

Prof. Maciej Trusiak w laboratorium / Fot. Politechnika Warszawska

W naukach biologicznych i biomedycznych kluczowe jest obrazowanie żywych komórek bez ingerencji w nie. Standardowo, aby móc dostrzec komórki pod mikroskopem, należy je zabarwić. Ale to jest dla komórek źródłem stresu, który może zmieniać wyniki badań naukowych. – Naukowcy starają się je obrazować tak samo dobrze, z równie wysokim kontrastem, ale bez konieczności znakowania. Ja i mój zespół uczestniczymy właśnie w takich badaniach – wyjaśnił Trusiak.

Rozwijana przez niego technika ma również umożliwić jednoczesne obserwowanie wielu komórek na raz. Za pomocą standardowego mikroskopu można przyglądać się w wysokiej rozdzielczości od jednej do pięciu komórek z całej hodowli. Badacze muszą liczyć na łut szczęścia, żeby trafić na moment i przestrzeń, w którym komórki zachowują się w sposób dla nich interesujący. Metodą, która radzi sobie z problemem ograniczeń pola widzenia, jest bezsoczewkowa mikroskopia holograficzna.  

Naukowcy wykorzystują w tym celu kamerę, która rejestruje obraz (hologram). Przed nią znajduje się badana próbka, którą oświetla źródło światła. Jak wyjaśniono na stronie uczelni, część światła rozprasza się na komórkach, dając informację, a część pozostaje nierozproszona. „Dwie wiązki tworzą przeogniskowany hologram, który rejestrujemy na kamerze. Nie widzimy jednak próbki, tylko jej cień holograficzny” – sprecyzowano.

Czym jest Europejska Rada ds. Badań Naukowych?

ERC utworzyła w 2007 roku Komisja Europejska. Jest to niezależna agenda UE finansująca najwyższej jakości badania prowadzone na terenie Unii Europejskiej. W latach 2014–2020 rada naukowca ERC dysponowała budżetem ponad 13 mld euro. Wówczas sfinansowano blisko 7000 grantów, w których udział wzięło ponad 40 000 naukowców. W nowym programie ramowym Horyzont Europa w latach 2021–2027 budżet ERC wynosi ponad 16 mld euro. Jest on przeznaczony na naukę i innowacje.

Źródła: Politechnika Wrocławska, Politechnika Warszawska, ERC.