Wiele słyszymy o sukcesach polskich sportowców. Jędrzejczak, Małysz, Lewandowski, Świątek – każde pokolenie Polaków ma swoich bohaterów narodowych. Nie wszyscy wiedzą jednak, że nasi rodacy odnoszą równie spektakularne sukcesy w dziedzinie archeologii. Na arenie międzynarodowej to właśnie badacze z Polski od lat są w czołówce. Tylko w ostatnich miesiącach polscy archeolodzy odkryli system kanałów pod Machu Picchu i starożytną grę planszową na terenie dzisiejszego Omanu.

Każdego roku Polacy dokonują ważnych odkryć i nie sposób zebrać w jednym miejscu wszystkich. Zwłaszcza, że historia polskiej archeologii sięga XIX w. Wtedy właśnie w Polsce utworzono pierwsze muzeum archeologiczne w Krakowie przy Akademii Umiejętności. W 1866 r. zaczęła funkcjonować katedra archeologii na Uniwersytecie Jagiellońskim – również pierwsza w Polsce.

1. Pierwsze wykopaliska w Egipcie

Choć Kazimierz Michałowski nie był pierwszym polskim archeologiem prowadzącym wykopaliska za granicą, to właśnie jego wymienia się jako jednego z najważniejszych polskich badaczy. Najbardziej interesował go Egipt, gdzie po raz pierwszy trafił w latach 30. XX wieku, przed wybuchem II wojny światowej.

Nad Nil wrócił w 1957 r. Wówczas razem z innymi archeologami z Polski odkryli fundamenty świątyni faraona Amazisa z VI w. p.n.e. Kolejne odkrycia przyczyniły się do tego, że to Polacy jako pierwsi na świecie mogli prowadzić prace badawcze w Aleksandrii. Tam z kolei trafili na łaźnie z czasów Cesarstwa Rzymskiego oraz pierwszy teatr w Egipcie.

W późniejszych latach Kazimierz Michałowski odegrał ważną rolę podczas przeniesienia kompleksu dwóch świątyń (Abu Simbel) zbudowanych za rządów faraona Ramzesa II powyżej poziomu wody sztucznego Jeziora Nasera.

Wnętrza świątyń Abu Simbel. / fot. Getty Images

Obecnie Michałowskiego uważa się za twórcę polskiej szkoły archeologii śródziemnomorskiej.

2. Polscy archeolodzy na tropie cywilizacji Majów

Po pierwszych ważniejszych odkryciach w Egipcie, praca Kazimierza Michałowskiego była kontynuowana przez jego ucznia – Karola Myśliwca. Na przestrzeni lat polscy archeolodzy zaczęli prowadzić wykopaliska na pięciu kontynentach – w tym w Ameryce Południowej.


Stanowisko archeologiczne w Nakum. / fot. Getty Images

Prace badawcze w miejscowości Nakum w Gwatemali są prowadzone od lat 90. ubiegłego wieku. Dotychczas największym sukcesem było odkrycie pierwszego królewskiego grobowca władcy Majów. Naukowcy szacują, że pochodzi z przełomu VII i VIII w.

Oprócz szczątków w sarkofagu znaleziono między innymi jadeitowy pektorał z inskrypcją hieroglificzną. W kolejnych latach archeolodzy z Polski odkryli w Nakum następne grobowce, a także wykutą w skalę łaźnię parową.

Projekt Archeologiczny Nakum jest realizowany przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego i kierowany przez mgr Wiesława Koszkula i dr Jarosława Źrałkę.

3. Przełomowe odkrycie w Peru

Zostańmy jeszcze na chwilę w Ameryce Południowej. Również w Peru Polacy mogą pochwalić się sukcesem, o którym pisały media na całym świecie. W 2013 r. polsko-peruwiański zespół archeologów odkrył kilkupoziomowy grobowiec El Castillo de Huarmey z suszonej cegły.

W środku zachowały się 63 zmumifikowane ciała (w tym królowych Wari) i ponad 1200 artefaktów wykonanych ze złota, srebra i brązu. Wcześniejsze trzęsienia ziemi odkryły część skarbów, które szybko rozkradli huaqueos, czyli rabusie grobów i stanowisk archeologicznych. Żeby uchronić grobowiec przed splądrowaniem, badania były trzymane w tajemnicy.

To odkrycie rzuca nowe światło na często zapominaną cywilizacją Wari, która rozwijała się jeszcze przed Inkami. W IX w. państwo Wari zajmowało większość terenu dzisiejszego Peru. Stolicę Huari zamieszkiwało około 40 tys. osób – było to więc wówczas jedno z największych miast na świecie.

Szefem polsko-peruwiańskiego zespołu badawczego był Miłosz Giersz, archeolog z Uniwersytetu Warszawskiego.

Źródła: Brainboss, USA Today, Famsi Foundation