Leonidas I zapisał się na kartach historii jako jeden z najodważniejszych i najbardziej walecznych królów Sparty. To właśnie on stał na czele armii złożonej między innymi z 300 Spartan. Ich bohaterska postawa w bitwie pod Termopilami do dziś fascynuje zarówno pasjonatów historii, jak i filmowców. Czym jeszcze zasłynął król Leonidas? To warto o nim wiedzieć.
Kim był Leonidas?
Historycy nie dysponują jednoznacznymi dowodami na to, kiedy urodził się Leonidas. Przyjęto umowną datę około 540 r. p.n.e. Wiadomo natomiast, że zginął 19 września 480 r. p.n.e. Był królem greckiego państwa-miasta Sparty. Należał do dynastii Agiadów, której przedstawiciele uważali, że pochodzą od mitycznego półboga Heraklesa. Przyszedł na świat jako syn króla Anaksandridasa II i jego pierwszej żony. Według Herodota, matka Leonidasa była nie tylko żoną jego ojca, ale także jego siostrzenicą. To niejedyny kontrowersyjny związek w królewskiej rodzinie.
Leonidas ożenił się z Gorgo, która była córką jego przyrodniego brata – Kleomenesa I. Po śmierci Anaksandridasa II to właśnie Kleomenes zasiadł na tronie. Jego następcą był Leonidas. Po nim tron przejął Plejstarchos, syn bohaterskiego króla i jego ukochanej Gorgo.
Leonidasa od najmłodszych lat szkolono na hoplitę. Byli to żołnierze walczący włóczniami i krótkimi mieczami wykonanymi z żelaza. Używali również tarcz. To dzięki nim tworzyli falangę. Stając obok siebie, mogli skuteczniej chronić się nawzajem, szczególnie podczas frontalnego ataku. Jeśli jednak falanga pękała lub wróg atakował z boku bądź z tyłu, formacja stawała się bezbronna. To zgubiło Leonidasa w walce z armią perską w bitwie pod Termopilami w 480 roku p.n.e.
Bitwa pod Termopilami
Po odparciu inwazji armii perskiej dowodzonej przez króla Dariusza z dynastii Achemenidów, Spartanie stanęli w obliczu kolejnego ataku. Tym razem Persami dowodził Kserkses, syn Dariusza. Armia Spartan wybrała Leonidasa, aby to on poprowadził ich do bitwy. Król zgodził się, choć wyrocznia w Delfach przepowiedziała, że albo Sparta zostanie zniszczona, albo jej władca zginie.
Kompletując armię do walki z Persami, król Leonidas wybierał tylko mężczyzn, którzy mieli synów. Zależało mu na tym, aby mieli potomków, gdyby zginęli w bitwie. Przepowiednia o porażce okazała się prawdą. Mimo to Leonidas do dziś jest wspominany nie jako przegrany, a uosobienie bohaterstwa i męstwa.
Przez dwa dni Leonidas odpierał ataki Persów. Liczebność najeźdźców przewyższała obrońców, jednak w wąskim przesmyku termopilskim nie mogli w pełni wykorzystać swojego potencjału. Finalnie rozkazał większości swoich żołnierzy wycofać się, ale sam został na polu bitwy razem 300-osobową gwardią królewską. Walczyli do ostatniego człowieka.
Leonidas jest symbolem walki
Ofiara Leonidasa oraz jego spartańskich hoplitów nie przeszkodziła Persom w przedostaniu się do Grecji. Nie na długo. We wrześniu 480 r. p.n.e. flota ateńska pokonała ich w bitwie pod Salaminą, po czym Persowie zawrócili. Postawa Leonidasa pokazała gotowość Spartan do poświęceń w obronie greckich ziem. Tak narodził się kult ich siły. Czterdzieści lat po bitwie Sparta odzyskała szczątki Leonidasa (możliwe, że tylko w symbolicznej formie). Na cześć jego oraz armii w miejscu bitwy stanął obelisk z rzekomym cytatem Symonidesa: „Przechodniu, powiedz Sparcie, że leżymy tutaj posłuszni jej prawom”.
Postać Leonidasa do dziś wzbudza podziw i szacunek. Nie dziwne więc, że kilkukrotnie już został przedstawiony w hollywoodzkich produkcjach. Najbardziej znana jest ekranizacja komiksu „300” w reżyserii Zacka Snydera. Wówczas w rolę króla Sparty wcielił się Gerard Butler. Wcześniej, w filmie „300 Spartan” z 1962 r., Leonidasa zagrał Richard Egan.
Ciekawostki o królu Leonidasie
- Leonidas był trzecim synem króla Anaksandridasa II i pierwotnie nie miał być królem Sparty. Jego brat Kleomenes zmarł, zanim doczekał się następcy. Jego drugi brat, Dorieus, zmarł podczas kampanii na Sycylii.
- Rola króla w Sparcie była podwójna. Leonidas był zarówno przywódcą wojskowym, jak i politycznym.
- Od 7. roku życia Leonidas był zabierany z domu i szkolony na wojownika hoplitów. To była norma dla wszystkich mężczyzn urodzonych w Sparcie.
- W filmie „300” Leonidas został pokazany jako młody mężczyzna. W rzeczywistości podczas bitwy pod Termopilami miał jednak około 60 lat.
- Podczas ostatniego posiłku Leonidas rzekomo powiedział: „Jedzcie dużo, chłopcy, bo dziś jemy obiad w Hadesie”.
W jakich wojnach brała udział Sparta?
Odpieranie ataków Persów, w tym bitwa pod Termopilami, to jeden z najbardziej znanych konfliktów, w którym byli zaangażowani Spartanie. Oczywiście Persowie nie byli ich jedynymi wrogami. Równie krwawe były potyczki Spartan z Ateńczykami. Przykładem takiego konfliktu jest I wojna peloponeska, trwająca od 460 do 446 r. p.n.e. W tym czasie miał miejsce pięcioletni rozejm (w latach 451–446 p.n.e.).
Sparta była największym miastem-państwem Hellady z terytorium obejmującym cały Peloponez. Status największej potęgi ekonomicznej Hellady przysługiwał jednak Atenom. Był to też centralny ośrodek handlu w starożytnej Grecji.
II wojna peloponeska, nazywana też wielką, rozpętała się w 431 i trwała do 404 roku p.n.e. Co istotne, stronami konfliktu były nie tylko potężne miasta-państwa, ale także wspierające je polis, skupione wokół ateńskiego Związku Morskiego oraz spartańskiego Związku Peloponeskiego.
Po II wojnie peloponeskiej Sparta osiągnęła pozycję hegemona. Jej dominacja nad pozostałymi polis nie była jednak tak wyraźnie zarysowana, jak wcześniej w przypadku Aten.
