W 1402 roku walijski kronikarz Adam z Usku wybrał się do Rzymu. Jadąc wozem zaprzęgniętym w woły przez dziką i odludną przełęcz Świętego Gotarda w Alpach, był tak przerażony, że poprosił przewodników, żeby zawiązali mu oczy. Nie chciał patrzeć dookoła. Walijczyk nie był pierwszym alpejskim wędrowcem, który żałował, że nie ma innej drogi. Od tysięcy lat Alpy stanowiły przeszkodę dla podróży i handlu na kontynencie, a ich przebycie wiązało się z ryzykiem. Na ułatwienie trzeba było czekać setki lat.
Najdłuższy tunel na świecie
Tunel bazowy Świętego Gotarda otwarto w 2016 roku po ponad dekadzie mozolnej pracy setek robotników w granitowym rdzeniu potężnego masywu górskiego. Najgłębszy i najdłuższy tunel na świecie prowadzi z włoskojęzycznego kantonu Ticino na północ ku miasteczku Sedrun w środkowej części Szwajcarii.
Tunel mierzy aż 57 km długości. To mniej więcej tyle, ile wynosi odległość z Konina do Kalisza. Podziemna konstrukcja jest zatem dłuższa nić 50-kilometrowy tunel pod Kanałem La Manche czy dotychczasowy rekordzista – 54-kilometrowy tunel Seikan w Japonii. Najdłuższy tunel w Europie i na świecie wyróżnia się też inżynierią. Podczas gdy starsze tunele prowadzą pod stosunkowo płytkimi akwenami, tunel w Szwajcarii przecina gęste skały ogromnego masywu górskiego. Nikt wcześniej nie próbował wwiercić się tak głęboko wgłąb góry.
5 najdłuższych tuneli na świecie
- Tunel bazowy Świętego Gotarda w Szwajcarii (57 km)
- Tunel Seikan w Japonii (54 km)
- Eurotunel pod Kanałem La Manche (50 km)
- Tunel Yulhyeon w Korei Południowej (50 km)
- Tunel Songshan w Chinach (39 km)
Otwarcie tunelu pod przełęczą Świętego Gotarda znacznie ułatwiło komunikację między północną a południową Europą. Szybkie pociągi pasażerskie z Zurichu do Mediolanu mogły pojechać w prędkością nawet 250 km/godz. Znacznie skróciła się również podróż samochodem. Zamiast 4 godzin wystarczą 2 godziny, by dotrzeć do północnych Włoch. Kolejną zaletą tunelu jest przerzucenie części transportu towarów na pociągi. To z kolei pozwoliło zmniejszyć liczbę samochodów transportowych na drogach Szwajcarii. Każdego roku przez tunel przewożonych jest 40 mln ładunków.
Pierwszy tunel kolejowy pod Przełęczą Świętego Gotarda otwarto w 1882 roku. Tunel miał 15 km długości.
Fot. Philipp Schmidli/Bloomberg via Getty Images, Bildagentur-online/Universal Images Group via Getty Images
Jak budowano najdłuższy tunel na świecie?
Tunel bazowy Świętego Gotarda omija najwyższe i najcięższe wierzchołki Alp. Podczas budowy brano pod uwagę budowę geologiczną gór i unikano miejsc, w których mogłyby pojawić się problemy z wodą gruntową. To z tego powodu droga tunelu jest tak kręta. Co ciekawe, prace geologiczne rozpoczęto aż 10 lat wcześniej. Tyle czasu było potrzebam aby pobrać odpowiednie próbki podłoża, wykonać pomiary teledetekcyjne i sporządzić mapę wszystkich części masywu z dokładnością do 10 metrów.
W trakcie budowy robotnicy wydobyli 25 mln ton skał. Taką ilością kamienia można by zapełnić pociąg towarowy ciągnący się z Zurychu do Nowego Jorku. A nawet zbudować 5 pełnowymiarowych replik Piramidy Cheopsa. Część odpadów zatopiono w Jeziorze Czterech Kantonów w pobliżu Lucerny. Stworzono w ten sposób kilka wysepek pod lęgowiska ptaków. Bardziej wartościowy materiał zmielono na kruszywo i wykorzystano podczas budowy tunelu. W sumie powstało 150 km podziemnych transportowych nitek: dwie główne plus kilometry innych pomieszczeń takich jak:
- szybów technicznych,
- wyjść ewakuacyjnych,
- kanałów wentylacyjnych
- rozjazdów umożliwiających przejazd z jednej nitki do drugiej.
Rozmiary pracujących na budowie maszyn odpowiadały skali przedsięwzięcia. Gigantyczne pełzające urządzenie zwane Robakiem, które wykonywało betonową obudowę i układa rury odwadniające, miało prawie 600 m długości. Cztery maszyny drążące o średnicy 10 m, zwane TBM, ważyły po 2700 ton. Każda wydłubywała 20–25 m dziury w litej skale, zabezpieczając nowy odcinek tunelu bolcami, torkretem i stalową siatką. Urządzenia pochłaniały codziennie tyle prądu co 5 tys. domów jednorodzinnych. Podobnie jak statki, TBM-y mają nazwy – „Sissi”, „Heidi”, „Gabi 1” i „Gabi 2”.
Pierwszy tunel pod Przełęczą Świętego Gotarda
Na początku XIX wieku w Alpach coraz bardziej dała się we znaki potrzeba poszerzenia dróg i budowy solidniejszych przejazdów dla powozów. Poeta William Wordsworth, który przejeżdżał tędy w roku 1820 w drodze do Włoch, narzekał na apodyktycznych, okrutnych, bezbożnych drani, którzy odarli przyrodę z niezwykłych miejsc, wycinając drogi przez Alpy. Zapewne nie umiałby sobie wyobrazić tego, co nastąpiło potem.
Około roku 1870 dotarła tu kolej. To było monumentalne przedsięwzięcie, obejmujące m.in. wykonanie 15-kilometrowego tunelu w granicie. Jego drążenie zajęło 10 lat i kosztowało życie co najmniej 199 ludzi. Szwajcarski inżynier Louis Favre, który nadzorował prace, zmarł z powodu udaru na kilka zaledwie miesięcy przed ukończeniem przedsięwzięcia. Inauguracyjny pociąg przejechał tunelem w 1882 roku. Pasażerowie sączyli szampana, pokonując dystans między Mediolanem i Lucerną w 10 godzin. W ciągu pierwszego roku tę podróż odbyło ćwierć miliona ludzi. A liczby rosły. Po upływie stulecia – w 1980 roku – oddano do użytku drugi tunel pod przełęczą, dla samochodów. Długości 16,6 km tunel był wówczas najdłuższy na świecie.
Wjazd do najdłuższego tunelu w Polsce pod warszawskim Ursynowiem. Fot. CC BY-SA 4.0
Najdłuższy tunel w Polsce
Najdłuższy tunel w Polsce to fragment drogi ekspresowej S2 w Warszawie. Fragment trasy prowadzi pod Ursynowem, jedną z największych stołecznych dzielnic mieszkaniowych. Otwarty w 2021 roku tunel jest częścią południowej obwodnicy Warszawy. Ile ma najdłuższy tunel w Polsce? 2,3 kilometra. To wydaje się niewiele w porównaniu ze szwajcarskim gigantem. Należy jednak pamiętać, że nasz kraj jest stosunkowo płaski i na większości obszaru Polski nie ma potrzeby budowania tuneli.
Mimo to niedawno ogłoszono plany budowy jeszcze dłuższego tunelu w Polsce. Tunel pod Odrą w Szczecinie, który ma być częścią trasy S6, jeśli powstanie, będzie dwukrotnie dłuższy od tunelu warszawskiego. Połączenie długości 5 km ma powstać między Jeziorem Dąbie a Zalewem Szczecińskim.
