W każdym regionie świata nieco inaczej świętuje się nadejście wiosny. Nam – Polakom – koniec astronomicznej zimy kojarzy się przede wszystkim z ludową tradycją topienia Marzanny i zwyczajem oblewania się wodą.
Mieszkańcy Iranu, Iraku, Afganistanu, Uzbekistanu, Tadżykistanu, Turkmenistanu, Kazachstanu i niektórych regionów Turcji obchodzą wówczas Nouruz, czyli perski Nowy Rok. Japończycy oddają się rytuałowi hanami, czyli podziwianiu spektakularnego widowiska, jakie tworzą kwitnące kwiaty wiśni. Szwajcarzy w tym czasie palą bałwana, a Białorusini witają ptaki wracające z ciepłych krajów.
Co kraj, to obyczaj. Hinduskim zwyczajem jest witanie wiosny z piosenką na ustach i w „deszczu” wszystkich kolorów tęczy.
Czym jest Święto Holi?
Święto Holi, znane także jako święto kolorów i festiwal kolorów, to hinduistyczny zwyczaj celebrowania nadejścia wiosny. Zwykle obchodzi się je na przełomie lutego i marca. To odpowiednik phalguny, czyli jednego z miesięcy cyklu rocznego, który obowiązuje w indyjskim kalendarzu. Holi jest świętem praktykowanym głównie wśród hindusów, w Indiach i Nepalu.
Warto jednak podkreślić że w obchodach często uczestniczą także Indusi innego wyznania. Trzeba bowiem wiedzieć, że Holi to nie tylko święto wiosny, ale także radości i pojednania. Ludzie zapominają wówczas o jakichkolwiek podziałach. Kasty i religie przestają mieć znaczenie, wszyscy stają się dla siebie życzliwi, zapominają o krzywdach i dzielą się strawą. Takie podejście stanowi metaforyczne nawiązanie do symboliki wiosny – pory roku zwiastującej nowy początek i nadejście czasu obfitości. W tym przypadku symbolizuje nowy start w relacjach międzyludzkich.
Kiedy i gdzie obchodzone jest Święto Holi?
Data obchodów Holi jest ruchoma. Rokrocznie święto wypada w miesiącu phalguna, w dzień następujący po pierwszej pełni Księżyca. W 2022 roku obchody święta przypadły na 19 marca.
Nie można nie wspomnieć, że o ile Holi świętuje się głównie w Indiach i Nepalu, to ten niezwykły zwyczaj coraz śmielej „rozgaszcza się” w innych częściach świata, w których żyją hindusi. Głównie w Europie i Ameryce Północnej, ale nie tylko. Coraz więcej osób uczestniczy też w Święcie Kolorów bez związku z wyznawaną religią. Od kilku lat hinduski zwyczaj zdobywa coraz większą popularność także w Polsce, jako ciekawa atrakcja dla dzieci i młodzieży.
Jak przebiega Holi?
W hinduskiej tradycji, obchody święta kolorów rozpoczynają się już w wigilię Holi, czyli w wieczór, w którym nocne niebo rozświetla pierwsza pełnia miesiąca phalguna. Indusi rozpalają wówczas Holiki, czyli ogniska symbolizujące triumf dobra nad złem. Ten zwyczaj nawiązuje do indyjskich mitów na temat stworzenia świata, które kończą się wspólną puentą – dobro pokonało zło. Wokół ognisk gromadzą się duże grupy, które często składają się z obcych sobie osób. Żeby wyrazić swoją radość, wszyscy tańczą i śpiewają.
Właściwe obchody święta kolorów rozpoczynają się następnego dnia. Wówczas ludzie tłumnie wychodzą na ulice, śpiewając i śmiejąc się. Wszyscy są zaopatrzeni w kolorowe proszki (ewentualnie w barwioną wodę). Puder wyrzucony w górę tworzy wielokolorową chmurę, a ciśnięty w stronę innego uczestnika obchodów święta (ten gest nie symbolizuje agresji, a przyjaźń) barwi skórę i ubrania. Kolory proszku symbolizują wiosenne ożywienie, rozkwitającą naturę i wiążący się z tym czas obfitości. Co warte podkreślenia, zwyczaj posypywania się pudrem nie jest praktykowany wyłącznie wśród przyjaciół i w grupach rodzinnych. W dniu Holi wszyscy stają się sobie bliscy.
Parady przemierzające ulice miast często składają się z kilku tysięcy uczestników i zazwyczaj trwają do późnej nocy. Uczestniczą w nich nie tylko Indusi i hindusi, ale także zaciekawieni turyści. Tego dnia każdy jest mile widziany, bo podziały zanikają.
Warto wspomnieć, że kolorowa parada nie jest jedynym zwyczajem towarzyszącym Świętu Holi. Tego dnia tradycja nakazuje też odwiedzić rodzinę, przyjaciół i wrogów, aby móc podzielić się radością i zwyczajowymi przysmakami.
Co to jest proszek Holi?
Czym jest kolorowy puder, o którym mowa? Tradycyjny proszek Holi jest wytwarzany ze składników pochodzenia roślinnego. Pożądane barwy nadają mu wyciągi z jagód, ziół i kwiatów. Warto jednak wspomnieć, że obecnie częściej stosowany jest syntetyczny odpowiednik oryginalnego proszku, zawierający barwniki przemysłowe.
Tradycyjne obchody Święta Holi
W poszczególnych regionach subkontynentu indyjskiego Świętu Holi towarzyszy inna symbolika. Z tego względu tradycyjne obchody mogą wyglądać nieco inaczej.
W północnych Indiach, gdzie obowiązuje wisznuizm, Święto Holi jest hołdem dla heroizmu Kryszny. To najważniejsza istota i najwyższy ze wszystkich bogów – który zatriumfował na Putaną.
Inne mity wskazują Holi jako dzień śmierci (w płomieniach) Holiki. Ta mityczna postać podstępem próbowała uśmiercić Prahladę.
W południowej części Indii, gdzie dominującym odłamem hinduizmu jest śiwaizm, patronem Holi jest Kama – hinduski bóg miłości. Według legendy, został on spopielony przez boga Śiwę, medytującego na górze Kajlas. Żeby przywołać ból i cierpienie Rati – hinduskiej bogini miłości, pożądania i rozkoszy – tego dnia kobiety śpiewają żałobne pieśni. Nie tylko, bo przy okazji obchodów Święta Holi, w północnych Indiach zwyczajowo śpiewa się też pieśni erotyczne.
Jak przygotować się do Święta Holi?
O ile Święto Holi ma dla hindusów wymiar duchowy i mistyczny, to przez wyznawców innych religii jest postrzegane jako okazja do świetnej zabawy. Z tego względu w innych częściach świata festiwal kolorów często jest obchodzony bez związku z indyjskim kalendarzem. Co warto wiedzieć na temat przygotowań do tego niezwykłego dnia?
Przede wszystkim należy „uzbroić się” w dobry nastrój. Bez względu na to, czy Holi obchodzone jest z powodu przekonań religijnych, czy bez związku z nimi, pozostaje świętem radości. Warto założyć jasne ubrania, na których dobrze widoczne będą barwniki kolorowych proszków. Ale uwaga – najlepszą i najbardziej lubianą odzież lepiej zostawić w szafie, bo nie ma gwarancji, że kolorowe plamy uda się wywabić.
Żeby uniknąć nieprzyjemnego, a nawet bolesnego szorowania skóry, twarz, ręce i inne odsłonięte części ciała warto posmarować tłustym kremem bądź oliwką. Ten prosty zabieg sprawi, że barwniki będzie można zmyć szybko i bezproblemowo.
Zwyczaj stosowania proszku barwionego wyciągami roślinnymi właściwie nie jest już praktykowany. Dlatego w celu uniknięcia podrażnienia oczu lepiej założyć okulary przeciwsłoneczne. Osoby korzystające z soczewek kontaktowych powinny zamienić je na okulary korekcyjne.
Warto pamiętać, że osoby cierpiące na alergie (nie tylko kontaktowe, ale także wziewne) i schorzenia układu oddechowego nie powinny uczestniczyć w obchodach tego święta.
