Zryw, który trwał od 132 do 135 roku n.e. skierowany był przeciwko zwierzchnictwu Cesarstwa Rzymskiego. Była to reakcja na zarządzenia cesarza Hadriana, między innymi budowy świątyni poświęconej rzymskiemu bogowi, Jowiszowi Kapitolińskiemu, w miejscu dawnej Świątyni Jerozolimskiej.

Na czele powstańców stanął Szymon bar Kochba. Na początku zrywu buntownikom udało się zdobyć Jerozolimę. Wówczas lider zrywu kazał wybić nową monetę, która upamiętniała to zdarzenie i jednocześnie wyznaczała rozpoczęcie nowej ery.

Powstanie zakończyło się porażką Żydów. Po upadku ostatniej twierdzy, Betar, Rzymianie rozpoczęli krwawe represje. W wyniku walk miało zginąć nawet kilkaset tysięcy Żydów. 

Wykopaliska na Pustyni Judzkiej

Izraelska Służba Starożytności ogłosiła właśnie intrygujące znaleziska z tego okresu, dokonane w jaskini na obszarze Pustyni Judzkiej w rejonie rezerwatu przyrody Mazuq Ha-he'teqim. Najcenniejsza jest moneta, na której znajduje się wybite na awersie imię „Eleazar kapłan” w starożytnym hebrajskim alfabecie.

Na rewersie z kolei widoczna jest kiść winogron otoczona tekstem „Rok Pierwszy Odkupienia Izraela”, również zapisanym w starożytnym alfabecie hebrajskim. Oznacza to, że pieniądz pochodzi ze 132 roku naszej ery, bo wówczas rozpoczął się zryw.

Kim był Eleazar?

Archeolodzy i historycy zaczęli się zastanawiać, kim był Eleazar, którego imię widnieje na monecie. Wskazują na kilka możliwości. Być może był to rabin Eleazar Hamod'ai, rabin z czasów rabina Akiwy, uczeń rabina Yohanana ben Zakai. 

Moneta z imieniem Eleazara odkryta na Pustyni Judzkiej w Izraelu / Emil Elgem/Izraelska Służba Starożytności

Rabin Eleazar Hamod'ai odegrał znaczącą religijną rolę w czasie powstania Bar Kochby. Mieszkał w mieście Beitar – miejscu, w którym znajdowała się kwatera główna powstania. Talmud podaje, że zmarł w Bejtarze, prawdopodobnie podczas zrywu.

Eleazara z monety nie należy mylić z postacią biblijną o tym samym imieniu, występującą w Starym Testamencie. Był to arcykapłan, syn Aarona i Eliszeby, arcykapłan. Ten Eleazar zmarł w tym samym czasie, co Jozue. Pochowano go w mieście Gabata.

Monet było i jest więcej

Monetę Eleazara odkryto wraz z trzema innymi monetami z czasów rewolty. Na nich widniało imię „Symeon”. Być może jest to nawiązanie do imienia lidera powstania, Szymona Bar Kochby.

Izraelska Służba Starożytności intensyfikuje w ostatnim czasie badania jaskiń na Pustyni Judzkiej we współpracy z Ministerstwem Dziedzictwa i Biurem Archeologicznym Administracji Wojskowej Judei i Samarii. Robi to w obawie przed poszukiwaczami skarbów, którzy wyszukują cenne metalowe zabytki.

Monety odkryte w czasie wykopaliska w jaskiniach Pustyni Judzkiej / Uria Amichai/Izraelska Służba Starożytności

Od 2017 roku działa specjalna komórka w Izraelskiej Służbie Starożytności, której celem jest dotarcie do cennych zabytków przed rabusiami. Do tej pory udało się na przykład odkryć fragmenty zwoju Dwunastu Mniejszych Proroków, rzymskie żelazne miecze, z których jeden wciąż był w pochwie oraz najwcześniejszy kompletnie zachowany kosz na świecie.

Każdy może dołączyć do badań

W marcu rozpoczyna się kolejny sezon poszukiwań. – Zapraszamy społeczność do przyłączenia się do nas w siódmym sezonie wykopalisk na pustyni. Możecie pomóc ocalić znaleziska archeologiczne na Pustyni Judzkiej, zagrożone kradzieżą – mówi Eli Escusido, dyrektor Izraelskiej Służby Starożytności.

Tym razem celem są jaskinie Murabba'at wzdłuż Nahal Darga. – Wykopaliska na Pustyni Judzkiej nie przestają nas zadziwiać i mamy nadzieję, że w tym sezonie również będziemy mogli zgłosić ważne znaleziska – dodaje Escusido. Wykopaliska rozpoczną się 11 marca 2024 r. i potrwają dziesięć dni. 

Źródło: Israel Antiquities Authority.