Majowie stworzyli jedną z najlepiej rozwiniętych cywilizacji Mezoameryki. Ten starożytny lud zamieszkiwał tereny obecnych Gwatemali, Belize, Hondurasu, Salwadoru i południowego Meksyku. Ich kultura rozwinęła się w okresie preklasycznym (2000 p.n.e. - 250 n.e.), a szczyt rozwoju przypadł na lata 250 n.e. - 900 n.e. W tym artykule poznasz najbardziej znane miasta Majów. 

Kim byli Majowie?

Byli znani ze swojej zaawansowanej wiedzy astronomicznej, matematycznej i architektonicznej. Najważniejszymi osiągnięciami Majów były ich system pisma (hieroglify, a nieco później wdrożyli pismo sylabiczne i głoskowe) oraz słynny kalendarz, który opierał się o sprzężenie cyklu rytualnego (260-dniowego) i słonecznego (365-dniowego).

Przedstawiciele tej cywilizacji znali również cyfrę 0 i opracowali dwudziestkowy system zapisu matematycznego. Potrafili obliczyć czas obrotu Księżyca, ustalić czas wystąpienia zaćmienia Słońca i poprawnie obliczyć długość roku słonecznego. Co więcej, w majańskich miastach powstawały nawet obserwatoria astronomiczne.

Tzompantli, platforma czaszek w Chichén Itzá / fot. Getty Images

Niestety, pomimo swojego olbrzymiego dorobku kulturowego, cywilizacja Majów zaczęła upadać, a miasta opustoszeć. Jedną z wielu hipotez wyjaśniających ostateczny upadek tej kultury, jest susza, która w negatywny sposób wpłynęła na rolnictwo, które było podstawą majańskiej gospodarki. Najnowsze badania wykazały nawet, jaki wpływ miały zmiany klimatyczne na konflikty społeczne i polityczne wśród Majów.

Gdzie mieszkali Majowie?

Majowie w czasach swojej świetności zbudowali setki, a może i tysiące majestatycznych miast. Ich pozostałości możemy dziś podziwiać m.in. na terenie Belize, Salwadoru, Gwatemali, Hondurasu i Meksyku. Niektóre z dawnych majańskich osad zapierają dech w piersiach, a zarówno naukowcy, jak i turyści doceniają kunszt i rzemiosło, z jakim budowano monumentalne budowle, taki jak piramidy schodkowe i świątynie pradawnych bogów.

Majowie bardzo często budowali swoje osiedla w wysokich górach i dżunglach, jednak znajdziemy również osady, które powstały na nizinach i wybrzeżach. Ten starożytny lud był doskonale przystosowany do tych różnorodnych warunków i rozwijał skomplikowany system rolnictwa, który pozwalał im wykorzystywać zasoby naturalne Ziemi.

Warto zaznaczyć, że pomimo upadku wielu większych miast i zakończeniu okresu cywilizacji, część ludności majańskiej przetrwała i nadal zamieszkuje te regiony, kontynuując swoją wyjątkową kulturę i tradycję. Obecnie Majowie stanowią w krajach zamieszkania przede wszystkim ludność wiejską, zajmującą się rolnictwem, hodowlą i rzemiosłem. Majowie mówią ponad 20 językami i dialektami, a większość z nich posługuje się również językiem hiszpańskim. Ich liczbę szacuje się na ok. 6 mln.

Miasta Majów: Chichén Itzá

Chichén Itzá to jedno z najpopularniejszych i najbardziej zjawiskowych miast Majów. Uznaje się je za jedno z 7 nowych cudów świata. Chociaż dziś to jedynie ruiny, ponad 1000 lat temu było to jedno z najliczniejszych miast tej prekolumbijskiej cywilizacji. Znajdowało się na Półwyspie Jukatan i zostało założone ok. IV–VI wieku. Zachowane zabytki w częściach południowej i zachodniej są związane z wczesną kulturą Majów, a w części północnej z późniejszą kulturą Tolteków.

Chichén Itzá, widok na piramidę schodkową i Świątynie Kukulkana / fot. Getty Images

Największy rozwój miasta przypada na złotą erę cywilizacji Majów, czyli XVIII–XII wiek. Chichén Itzá zamieszkiwało wówczas nawet 90 tys. ludzi. W wieku XIII miasto straciło na znaczeniu, a w XV zostało całkowicie opuszczone. Od 1924 roku prowadzone wykopaliska pozwoliły odkryć pozostałości wielu niezwykłych zabytków. Znajdują się tu słynna piramida Majów, Świątynia Kukulkana i Świątynia Wojowników, czy El Caracol (pl. Ślimak, okrągła, szeroka wieża służąca prawdopodobnie do obserwacji astronomicznych). W 1988 roku stanowisko archeologiczne w Chichén Itzá wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Miasta Majów: Teotihuacán

Teotihuacán to jedno z największych ze wszystkich prekolumbijskich miast. Położone jest w północno-wschodniej części Kotliny Meksykańskiej, na wysokości 2300 m n.p.m., na obszarze stanu Meksyk. To ok. 40 km od stolicy kraju. Jest uważane za jedno z najważniejszych i najbardziej tajemniczych stanowisk archeologicznych na świecie. Nie wiadomo bowie, kto stworzył miasto, ani dlaczego upadło. Uważa się, że szczytowy okres rozwoju przypada na okres 150 a 600 r. n.e. Zajmowało obszar nawet 22 km2 i mieszkało tam ponad 100 tysięcy mieszkańców.

Teotihuacán, Piramida Księżyca / fot. Getty Images

Było jednym z największych ośrodków kultu religijnego w całej Mezoameryce. Najbardziej charakterystycznymi elementami miasta są ogromne piramidy, czyli Piramida Słońca i Piramida Księżyca. Ta pierwsza, z wysokością ponad 65 metrów, jest jedną z największych piramidalnych budowli w Meksyku. Druga konstrukcja natomiast jest mniejsza, ale wciąż imponująca, zwłaszcza wraz z rozległym kompleksem placów, alei i domów mieszkalnych.

Miasta Majów: Calakmul

Calakmul to również jedno z największych i najważniejszych stanowisk archeologicznych Majów. Starożytne miasto położone jest głęboko w dżungli na południowym-wschodzie stanu Campeche, ok. 30 km od granicy z dzisiejszą Gwatemalą. Miejscowość ta była jednym z najpotężniejszych miast tej prekolumbijskiej cywilizacji.

Miasto po raz pierwszy zostało odkryte w 1931 roku z lotu ptaka, przez biologa Cyrusa L. Lundella. Według odkrywcy, który nadał nazwę temu miejscu, w języku Majów miało znaczyć „Miasto Dwóch Sąsiadujących Piramid”. Calakmul jest uważane za główny ośrodek władzy państwa Kaan lub „Królestwa Węża”. Kaan miało tworzyć sojusz z Caracol, a ich głównym konkurentem było Tikál. Lennem starożytnego miasta od około 630 r. n.e. było Uxul.

Calakmul / fot. Getty Images

Archeolodzy sugerują, że Calakmul liczyło prawdopodobnie ok. 50 tys. mieszkańców, którzy zamieszkiwali obszar ok. 70 km². Podczas dotychczasowych wykopalisk odnaleziono w sumie 6250 budowli. Wśród nich znalazły się między innymi mur północny oraz zbiorniki wodne. W mieście zbudowano również 45-metrową piramidę, która jest największą spośród wszystkich odkrytych na Półwyspie Jukatan. W 2002 roku stanowisko archeologiczne w Calakmul wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Miasta Majów: ciekawostki

W 2022 roku naukowcy odkryli, że ziemia, którą zamieszkiwali Majowie, została przez nich przed laty poważnie zatruta rtęcią. Uczeni uważają, że tak bardzo, że do dziś może być niebezpieczna dla zdrowia. Autorzy przeanalizowali tereny większości Mezoameryki, którą zamieszkiwali przedstawiciele tej cywilizacji. W artykule opublikowanym na łamach czasopisma „Frontiers in Environmental Science” zwrócono uwagę, że we wszystkich dawnych ośrodkach kultury i miastach Majów odnajdowano wiele przedmiotów wypełnionych rtęcią oraz artefakty pomalowane cynobrem.

Badacze stwierdzili, że między 250 a 1100 r. n.e. ludność ta bardzo często używała rtęci oraz produktów, które ją zawierała. Autorzy odkrycia doszli do wniosków, że zanieczyszczenie wynika z faktu, iż Majowie namiętnie używali rtęci niemalże do wszystkiego. Zarówno w sztuce, jak i podczas wszelkich rytuałów, w tym pogrzebowych.

Majowie zazwyczaj wykorzystywali rtęć cynobru, ale rzadkie dowody archeologiczne wykazują, że korzystano nawet z płynnej formy tego pierwiastka, która jest najbardziej niebezpieczna. Takie przypadki odnotowano m.in. w Quiriqua w Gwatemali, El Paraiso w Hondurasie oraz w meksykańskim Teotihuacán.