To jeden z najbardziej tajemniczych skarbów w Czechach. Zawiera palec Jana Chrzciciela

Spis treści:

1. Relikwiarz św. Maura – geneza, budowa i symbolika chrześcijańska
2. Burzliwe dzieje relikwiarza św. Maura – od Belgii po Czechy
3. Badania naukowe i tajemnice zawartości relikwiarza
4. Relikwiarz św. Maura – praktyczne informacje dla zwiedzających Bečov

Relikwiarz św. Maura to wyjątkowy przykład romańskiej sztuki złotniczej i jeden z najważniejszych zabytków kultury europejskiej. Powstał w XIII wieku w Belgii, zachwycając kunsztem wykonania i bogactwem symboli chrześcijańskich. W jego wnętrzu przechowywane są relikwie czterech świętych, a historia relikwiarza to pasjonująca opowieść o średniowiecznej wierze, wojennych dramatycznych losach i odkryciu po dekadach zapomnienia. Dziś relikwiarz można podziwiać na czeskim zamku w Bečovie nad Teplą w Czechach, gdzie jest przechowywany jako jeden z najcenniejszych skarbów naszych południowych sąsiadów.

Relikwiarz św. Maura – geneza, budowa i symbolika chrześcijańska

Relikwiarz z Bečova reprezentuje sztukę, która rozkwitała w Europie Zachodniej w XII i XIII wieku. Dzieło to powstało w warsztatach nadreńskich, prawdopodobnie w dzisiejszej Belgii, gdzie w ówcześnie rozwijała się tradycja tworzenia bogato zdobionych relikwiarzy w formie miniaturowych kościołów lub trumienek.

Kunszt rzemieślników uwidacznia się w każdym detalu: relikwiarz ma 1,4 metra długości, 42 centymetry szerokości i 70 centymetrów wysokości. Wykonany jest z drewna, pokrytego płatami złota, srebra i miedzi. Figury i płaskorzeźby wykonano ze srebra, częściowo pozłacanego, a misterną ornamentykę zrealizowano przy użyciu cienkich, pozłacanych drucików z miedzi. Relikwiarz zdobi około 300 kamieni szlachetnych i półszlachetnych – szczegóły tej kompozycji są chronione tajemnicą państwową ze względów bezpieczeństwa.

Symbolika architektoniczna i teologiczna relikwiarza

Relikwiarz św. Maura wyglądem przypomina miniaturową świątynię – co nie jest przypadkowe, lecz wynika z głębokiej symboliki chrześcijańskiej. Kształt konstrukcji oraz zdobienia nawiązują do tzw. niebiańskiej Jerozolimy, a ośmioboczny korpus relikwiarza odsyła do liczby osiem, symbolizującej w chrześcijaństwie zmartwychwstanie, wieczne życie i spełnienie obietnic Boga.

Na dachach relikwiarza znajdują się płaskorzeźby przedstawiające sceny z życia świętych, których relikwie przechowywano w środku:

• św. Jana Chrzciciela,
• św. Maurycego,
• św. Tymoteusza
• i św. Apolinarego.

Każda ze stron relikwiarza opowiada historię ostatnich dni tych świętych, co miało na celu wzmocnienie pobożności i pamięci o męczennikach wśród wiernych.

Zdobienia relikwiarza mają także wymiar duchowy – figury apostołów i innych świętych, umieszczone na płytach, symbolizują wspólnotę Kościoła triumfującego, a sceny z Męki Pańskiej przywołują misterium Pasji Chrystusa i nadzieję zmartwychwstania. Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi przez specjalistów Muzeum Sztuki Sakralnej w Pradze symbolika relikwiarza była świadomie wykorzystywana do wzmacniania kultu świętych i edukacji religijnej w średniowiecznych wspólnotach benedyktyńskich.

Burzliwe dzieje relikwiarza św. Maura – od Belgii po Czechy

Początkowo relikwiarz św. Maura znajdował się w klasztorze benedyktynów w Florennes w Belgii. Benedyktyni otrzymali w nim relikwie aż czterech świętych, w tym fragment palca św. Jana Chrzciciela – relikwii niezwykle cennej i rzadko spotykanej poza Italią czy Ziemią Świętą. Był to obiekt kultu i dumy lokalnej wspólnoty, pielęgnowany przez całe średniowiecze.

Po rozwiązaniu klasztoru relikwiarz trafił do rąk arystokratycznego rodu Beaufort-Spontin, który miał posiadłości zarówno w Belgii, jak i w Czechach. W XIX wieku relikwiarz został przewieziony do zamku w Bečovie nad Teplą, tuż obok Karlowych Warów. Tam przez wiele dekad był rodzinnym skarbem, aż do dramatycznych wydarzeń II wojny światowej.

Pod koniec wojny, w 1945 roku, obawiając się konfiskaty przez Armię Czerwoną, rodzina Beaufortów zakopała relikwiarz na zamku. Odtąd przez niemal 40 lat był on ukryty pod ziemią, zapomniany przez świat, lecz pilnie doglądany przez rodzinę, która potajemnie kontrolowała miejsce ukrycia.

Historia odkrycia i śledztwo w czasach komunistycznych

W latach 80. XX wieku odbyła się tajemnicza misja amerykańskiego badacza Danny’ego Douglasa. Na zlecenie rodu Beaufortów usiłował odzyskać nieokreślony „zabytek” z terenu Czechosłowacji. Działania Amerykanina wzbudziły jednak czujność czechosłowackiej służby bezpieczeństwa, która rozpoczęła śledztwo i przeszukanie zamku Bečov nad Teplą.

5 listopada 1985 roku relikwiarz został odnaleziony w jednej z zamkowych wież przy użyciu wykrywacza metali. Niestety, zabytek był w bardzo złym stanie, zniszczony przez wilgoć i upływ czasu. Ostatecznie, na mocy obowiązującego wówczas w Czechosłowacji prawa dotyczącego skarbów, relikwiarz stał się własnością państwa.

Badania naukowe i tajemnice zawartości relikwiarza

Restauracja relikwiarza trwała 11 lat i była okazją do szczegółowych badań naukowych. Analizy DNA, prowadzone przez zespoły badawcze z Uniwersytetu Karola w Pradze oraz czeskiego Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków, wykazały, że większość przechowywanych kości pochodzi z okolic 300 roku n.e., co potwierdza autentyczność relikwii. Odkryto również szczątki kobiece, mleczny ząb dziecka oraz kości zwierzęce – świadectwo nieprecyzyjnych praktyk średniowiecznych podczas ekshumacji i przenoszenia szczątków.

Do dziś nie udało się jednoznacznie ustalić, czy relikwia św. Jana Chrzciciela faktycznie pochodzi z czasów apostolskich, co czyni relikwiarz św. Maura przedmiotem naukowych debat i inspiracją dla kolejnych pokoleń badaczy.

Relikwiarz św. Maura – praktyczne informacje dla zwiedzających Bečov

Zamek Bečov nad Teplą, w którym znajduje się relikwiarz św. Maura, jest dziś jednym z najważniejszych punktów na mapie turystyki kulturowej w Czechach. Oferuje liczne trasy zwiedzania i specjalistyczne wystawy poświęcone zarówno samej sztuce romańskiej, jak i historii relikwiarza.

W muzeum można posłuchać nagrań potomków rodziny Beaufort-Spontin, którzy podkreślają, że największym sensem relikwiarza jest jego powszechna dostępność i możliwość podziwiania przez szerokie grono zwiedzających.

Godziny otwarcia i bilety – relikwiarz św. Maura w Bečovie

Zamek Bečov nad Teplą jest otwarty dla zwiedzających przez większą część roku, jednak godziny otwarcia mogą się różnić w zależności od sezonu. Aktualne informacje na temat godzin zwiedzania i cen biletów najlepiej sprawdzić na oficjalnej stronie zamku www.zamek-becov.cz.

W ofercie znajdują się różne trasy zwiedzania – od podstawowej, obejmującej ekspozycję relikwiarza, po specjalistyczne wycieczki z przewodnikiem dla pasjonatów historii i sztuki sakralnej.

Jak dojechać z Polski i co warto wiedzieć przed wizytą

Bečov nad Teplą leży w zachodnich Czechach, ok. 27 km od Karlowych Warów. Z Polski najłatwiej dojechać samochodem przez przejście graniczne Kudowa-Zdrój – Nachod lub Zgorzelec – Hrádek nad Nisou, kierując się następnie na Karlowe Wary, a stamtąd do Bečova nad Teplą. Możliwy jest także dojazd pociągiem lub autobusem do Karlowych Warów, a dalej lokalnym transportem publicznym do Bečova.

Na miejscu warto zaplanować min. 2–3 godziny na zwiedzanie samego zamku i ekspozycji poświęconej relikwiarzowi. Ze względu na wyjątkowość i wartość eksponatu zaleca się rezerwację biletów z wyprzedzeniem.

Źródła: CzechTourism, Uniwersytet Karola w Pradze

Nasz ekspert

Łukasz Załuski

Redaktor naczelny „National Geographic Polska” i National-Geographic.pl. Dziennikarz podróżniczy i popularnonaukowy z 20-letnim stażem. Wcześniej odpowiedzialny m.in. za magazyny „Focus”, „Focus Historia” i „Sekrety Nauki”. Uważny obserwator zmieniającego się świata i nowych trendów podróżniczych. Inicjator projektu pierwszej naukowej rekonstrukcji wizerunków władców z dynastii Jagiellonów. Miłośnik tenisa, książek kryminalnych i europejskich stolic.