To arcydzieło architektury z Małopolski zostało Cudem Polski 2025. Nie wszyscy znają tę cerkiew

Chociaż pięknych zabytków architektury drewnianej w Małopolsce nie brakuje, to na wyróżnienie zasługuje cerkiew w Kwiatoniu – podobnie uważają czytelnicy „National Geographic Traveler”, których głosami zwyciężyła ona w plebiscycie „Cuda Polski 2025”. To jedna z najbardziej efektownych budowli w regionie.

Niezwykła historia łemkowskiej cerkwi

Zachwycająca cerkiew została wybudowana w drugiej połowie XVII wieku, chociaż za datę jej ukończenia często wskazuje się rok 1700. Była świątynią łemków – wschodniosłowiańskiej grupy etnicznej tradycyjnie zamieszkującej tereny Łemkowszczyzny: rejonów Beskidu Niskiego, Beskidu Sądeckiego i Bieszczad. Obecnie, w wyniku akcji „Wisła” z 1947 roku, zostali oni rozproszeni po całej Polsce, ale ich kultura jest dalej pielęgnowana.

Cerkiew została opuszczona w 1933 roku, kiedy cała wioska zmieniła religię na prawosławną – głównie w wyniku reakcji na silną agitację proukraińską prowadzoną przez część duchowieństwa grekokatolickiego.

Po II wojnie światowej we wsi zostały jedynie dwie grekokatolickie rodziny. Szczęśliwie cerkwi udało się przetrwać – pięknym drewnianym budynkiem zaopiekowali się wyznawcy rzymskokatoliccy. Obecnie pełni on rolę świątyni katolickiej i należy do najlepiej zachowanych cerkwi łemkowskich w Polsce i w 2013 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Piękne wnętrza i architektoniczna perełka

Wnętrze cerkwi zdobią liczące sobie 200 lat piękne polichromie – oko przykuwają szczególnie intensywne i kontrastujące kolory. Malowidła imitują dodatkowo kształt kolumn, robiąc piorunujące wrażenie. Świątynia dumna jest także ze stuletniego ikonostasu, czyli charakterystycznej dla religii prawosławnych wysokiej ściany z ikonami, która oddziela nawę od sanktuarium. Jej centrum stanowią carskie wrota prowadzące do prezbiterium, przez które mogą przechodzić jedynie duchowni.

Teren wokół świątyni otacza ogrodzenie na planie okręgu, a wzrok przyciągają dachy pokryte gontem – drewnianym materiałem wykorzystywanym do wykonywania poszyć dachowych. Dzięki temu cerkiew jest niemal w całości drewniana. Na jednej z belek wieży odkryto datę 1743 – badacze zakładają, że wtedy wykonywany był remont świątyni.

Gdzie znajduje się łemkowska cerkiew?

Kwiatoń znajduje się w województwie małopolskim u podnóża malowniczego Beskidu Niskiego. Leży na Małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej, cicho szepcząc opowieści z dawnych wieków nad niewielką rzeką Zdynią. To perła architektury i wyjątkowy pomnik historii Polski, który warto odwiedzić – zwiedzanie świątyni jest darmowe, a na miejscu często można spotkać chętnego do opowieści przewodnika.

Sponsorem plebiscytu „Cuda Polski 2025” jest:

Źródło: National Geographic Polska, drewniana-malopolska.pl, swiatynia3d.pl, Uniwersytet Wrocławski

Nasz autor

Jonasz Przybył

Redaktor i dziennikarz związany wcześniej m.in. z przyrodniczą gałęzią Wydawnictwa Naukowego PWN, autor wielu tekstów publicystycznych i specjalistycznych. W National Geographic skupia się głównie na tematach dotyczących środowiska naturalnego, historycznych i kulturowych. Prywatnie muzyk: gra na perkusji i na handpanie. Interesuje go historia średniowiecza oraz socjologia, szczególnie zagadnienia dotyczące funkcjonowania społeczeństw i wyzwań, jakie stawia przed nimi XXI wiek.