Od alpejskich olbrzymów po wulkaniczne piękno. Góry we Włoszech należą do najbardziej spektakularnych w Europie

Spis treści:

1. W krajobrazie Włoch dominują dwa łańcuchy górskie
2. Najwyższy czy drugi najwyższy szczyt Włoch?
3. Nie tylko Alpy i Apeniny

Włochy kojarzą się przede wszystkim z fantastycznymi plażami, nadmorskimi kurortami, antycznymi zabytkami, nastrojowymi miasteczkami i wyśmienitą kuchnią. Nie należy jednak zapominać, że słoneczna Italia ma do zaoferowania znacznie więcej atrakcji. Płaskie obszary pokrywają zaledwie 33% powierzchni kraju. Całą resztę zajmują góry i wzgórza. Takie ukształtowanie terenu stwarza wspaniałe warunki dla każdego, dla kogo najlepszą formą spędzania wolnego czasu jest uprawianie turystyki górskiej.

W krajobrazie Włoch dominują dwa łańcuchy górskie

Powierzchnię Włoch kształtują dwa główne łańcuchy górskie. Jeden z nich ma przebieg równoleżnikowy i oddziela Półwysep Apeniński od reszty Europy, natomiast drugi – południkowy. Mowa o Alpach i Apeninach.

Górska granica, która tworzy spektakularny krajobraz

Alpy rozciągają się na północy kraju i stanowią naturalną granicę z Francją, Szwajcarią, Austrią i Słowenią. To jeden z najbardziej malowniczych i zróżnicowanych krajobrazowo obszarów górskich w Europie.

W Alpach Zachodnich dominują skaliste, postrzępione szczyty z pionowymi ścianami i ostrymi graniami. Gdy mowa o alpejskim krajobrazie, przed oczami najczęściej pojawia się właśnie takki widok. W najwyższych partiach występują liczne lodowce i pola firnowe, dodające panoramie nutę surowości. Nie brakuje tam śladów działalności lodowca w postaci kolistych zagłębień (tzw. cyrki lodowcowe) i dolin U-kształtnych – głębokich i szerokich, o charakterystycznym przekroju poprzecznym.

Włoska część Alp obejmuje wiele pasm, a najważniejsze z nich to:

• Alpy Liguryjskie (otwierające łańcuch na zachodzie),
• Alpy Nadmorskie,
• Alpy Kotyjskie,
• Alpy Graickie,
• Alpy Pennińskie,
• Alpy Lepontyńskie,
• Alpy Retyckie,
• Dolomity,
• Alpy Karnickie,
• Alpy Julijskie (zamykające łańcuch na wschodzie).

Dolomity, czyli włoski cud natury

Jednym z najbardziej malowniczych i rozpoznawalnych pasm górskich we Włoszech są Dolomity. Mimo że często są utożsamiane z odrębnym łańcuchem górskim, w praktyce stanowią część Południowych Alp Wapiennych, które z kolei należą do szerszego systemu Alp Wschodnich. Prawdą jest natomiast, że mają specyficzną geologię i krajobraz i te cechy wyraźnie wyróżniają Dolomity na tle alpejskiego systemu górskiego.

Skupmy się przez chwilę na tamtejszym krajobrazie, bo ten jest naprawdę niepowtarzalny. Jego najcharakterystyczniejszymi elementami są majestatyczne pionowe ściany, ostre iglice, skalne baszty i turnie wyrastające wprost z zielonych dolin. Magii tym górom dodaje zjawisko „enrosadiry”, podczas którego skąpane w promieniach zachodzącego słońca skały przybierają odcienie różu, fioletu i czerwieni. Masywy górskie są tam oddzielone głębokimi, szerokimi dolinami, dnem których płyną rzeki. W Dolomitach nie brakuje też wspaniałych górskich jezior z turkusową lub szmaragdową wodą, których tafle odbijają otaczające je szczyty.

Ze względu na ich wyjątkową wartość geologiczną i krajobrazową, w 2009 roku Dolomity zostały wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. To jednoznacznie potwierdza globalne znaczenie tych gór i ich unikatowość.

„Kręgosłup” Półwyspu Apenińskiego

Apeniny rozciągają się od północnego zachodu na północny wschód (na długości około 1350 km), od Ligurii aż po Kalabrię. Ciągną się przez niemal cały Półwysep Apeniński. Właśnie dlatego są nazywane jego „kręgosłupem”.

Apeniny cechują się zróżnicowanym krajobrazem, jednak nietrudno zauważyć, że są znacznie łagodniejsze niż Alpy. Znaczną część tych gór pokrywają gęste lasy. W niższych partiach dominują gatunki liściaste, które jesienią zachwycają bogactwem barw. W dolnych partiach i na południu obecna jest też roślinność śródziemnomorska. Nieco wyżej pojawiają się lasy mieszane.

Inaczej niż w Alpach, w Apeninach dominują bardziej zaokrąglone, łagodne grzbiety i rozległe płaskowyże. Na większych wysokościach pojawiają się rozległe hale i pastwiska, gdzie latem wypasane są krowy, owce i konie. Należy jednak wspomnieć, że nie brakuje tam także ostrzejszych, skalistych szczytów z cechami wysokogórskimi, zwłaszcza masywie Gran Sasso.

Góry te dzielą się na trzy główne części:

• Apeniny Północne, obejmujące Apeniny Liguryjskie, Toskańskie i Umbryjskie,
• Apeniny Środkowe, gdzie wznosi się najwyższy szczyt łańcucha, czyli Corno Grande (2912 m n.p.m.),
• Apeniny Południowe, rozciągające się na południe od przełęczy Forche Candine do Kalabrii.

Najwyższy czy drugi najwyższy szczyt Włoch?

Najwyższym włoskim szczytem jest Mont Blanc de Courmayeur, sięgający 4748 m n.p.m. Stanowi on część potężnego masywu Mont Blanc w Alpach Graickich, na włosko-francuskim pograniczu. W tym miejscu należy jednak zaznaczyć, że zdaniem Włochów ta góra jest drugą najwyższą w ich kraju. Nie chodzi tu o kwestie pomiarowe, a o włosko-francuski spór dotyczący przebiegu granicy.

Według francuskich map i publikacji, linia graniczna przebiega przez Mont Blanc de Courmayeur, więc szczyt Mont Blanc w całości znajduje się na francuskim terytorium. Z kolei Włosi uważają, że granica przebiega przez szczyt Mont Blanc. W tym kontekście należałoby uznać, że to właśnie najwyższa góra Europy jest najwyższa we Włoszech.

Pomińmy kwestie polityczne i skupmy się na samym masywie, bo jest na czym. Mont Blanc to kwintesencja wysokogórskiego krajobrazu alpejskiego. Góry z rozległymi polami firnowymi, o surowej, skalistej formie, są pokryte potężnymi czapami wiecznego śniegu i lodowcami. Imponujące pionowe ściany stanowią wyzwanie nawet dla najbardziej wprawionych wspinaczy. Poszczególne wierzchołki masywu łączą ostre grzbiety i przełęcze, tworząc niezwykle wymagające trasy wysokogórskie. Ze względu na wysokość, panują tam ekstremalne warunki pogodowe.

Nie tylko Alpy i Apeniny

Góry we Włoszech kojarzą się przede wszystkim z Alpami i Dolomitami. Nie można zapomnieć, że tamtejszy górski krajobraz, zwłaszcza w wyspiarskiej części kraju, kształtują także wulkany. Ze względu na położenie w strefie aktywnej sejsmicznie, Włochy są domem dla wielu wulkanów, zarówno aktywnych, jak i uśpionych i wygasłych. Oto kilka przykładów.

• Etna. Majestatyczny stratowulkan jest najwyższym (około 3357 m n.p.m.) aktywnym wulkanem w Europie. Ma cztery główne kratery centralne i wiele wygasłych kraterów bocznych. Na niższych stokach występuje tam bujna roślinność, ale wyżej krajobraz staje się surowy, iście księżycowy.
• Wezuwiusz. Stratowulkan górujący nad Zatoką Neapolitańską osiąga wysokość około 1281 m n.p.m. Jego obecny stożek wyrósł w kalderze utworzonej podczas erupcji z 79 roku. Żyzne stoki sprzyjają uprawie winorośli, owoców i warzyw.
• Stromboli. To wyspa wulkaniczna, która w zasadzie w całości jest wielkim stratowulkanem. Masywny stożek wznosi się z głębokości około 2300 metrów pod poziomem morza i osiąga wysokość 926 metrów.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.