Kanał powstał w połowie XIX wieku według projektu holenderskiego inżyniera Georga Stenke. Długość całego systemu wynosi 147 km, a najsłynniejszy i najbardziej atrakcyjny pod względem turystycznym jest 82-kilometrowy odcinek Ostróda-Elbląg, od którego kanał bierze swoją nazwę.
Unikatem na skalę światową są rozwiązania techniczne pozwalające pokonać drogą wodną 100-metrową różnicę poziomów lądu, i to na odcinku zaledwie 9,6 km. Służy temu pięć pochylni, po których statek jest przewożony z jednego poziomu na drugi na platformach toczących się po torach. Platformy – wraz z osadzonym na nich statkiem i pasażerami – wynurzają się z wody na jednym poziomie i zanurzają na kolejnym, położonym niżej lub wyżej (zależnie od kierunku jazdy). Na tych odcinkach, łącznie 2,5 km, łódź zamienia się w wagon kolejowy przemieszczający się po lądzie. Siłą napędową są turbiny poruszane energią wody. Statek spuszczany jest za pomocą lin, a w tym samym czasie w górę podciągana jest inna platforma, na której jadą jachty z przeciwnego kierunku. Obie mijają się w połowie wysokości stoku, a załogi pozdrawiają się żeglarskim „ahoj!”.