Ten pałac był siedzibą jednego z najpotężniejszych rodów Europy. Do dziś stanowi centrum władzy w Austrii

Spis treści:

1. Siedem wieków ewolucji pałacu
2. Architektoniczny kalejdoskop
3. Jakie atrakcje skrywa Hofburg?

Na pierwszy rzut oka, historyczny kompleks pałacowy Hofburg może wydawać się miejsce pozbawionym smaku i dobrego gustu. Surowy charakter gotyku sąsiaduje tam z renesansową harmonią, obok której uwidacznia się barokowy przepych kontrastujący z klasycystycznym umiarem, a wszystko to wieńczy imperialny rozmach historyzmu. Paradoksalnie, ten „architektoniczny miszmasz” jest w istocie największą wartością tego miejsca. Imponujący pałac nie jest dziełem jednej epoki. W praktyce jest czymś w rodzaju trwałego zapisu historii, dzięki któremu można dokładnie prześledzić zmieniające się gusta i ideologie kolejnych władców.

Siedem wieków ewolucji pałacu

Inicjatywę budowy pierwszej warowni w tym strategicznym miejscu przypisuje się dynastii Babenbergów, jednak pierwsze wzmianki w dokumentach pojawiają się około 1278 roku, już w kontekście nowego władcy. Po zwycięskiej bitwie pod Suchymi Krutami, Rudolf I Habsburg przejął władzę w Austrii i przeniósł centrum potęgi swojego rodu do Wiednia. Przez następne 640 lat to właśnie tam mieściła się siedziba dynastii.

Początkowo obiekt miał charakter typowo obronny. Jego najstarszą zachowaną częścią jest Dziedziniec Szwajcarski i przylegająca do niego Kaplica Zamkowa. Te wczesne struktury, których charakterystycznymi cechami są grube mury i surowa forma, jednoznacznie potwierdzają, że zanim Hofburg stał się wystawnym pałacem, był fortecą chroniącą władcę w niespokojnych czasach.

XV wiek był czasem konfliktów wewnętrznych. W tamtym czasie, Wiedeń chwilowo przestał pełnić funkcję stałej rezydencji władcy. W 1462 roku doszło do dramatycznych wydarzeń, gdy cesarz Fryderyk III został oblężony w murach Hofburga przez własnego brata, Albrechta VI, wspieranego przez zbuntowanych mieszkańców Wiednia. Później zamek zajął węgierski król Maciej Korwin.

Początek transformacji

Z czasem władza monarsza zaczęła w mniejszym stopniu opierać się na sile oręża, a w większym na rozbudowanej biurokracji i dyplomacji, ceremoniale dworskim i prestiżu. Co za tym idzie, siedziby władców zaczęły zmieniać swój charakter. Z potężnych warowni stawały się reprezentacyjnymi, wystawnymi pałacami. Wiatr zmian nie ominął Hofburga.

Inwestycja w renesansową elegancję, a później w oszałamiający barokowy splendor miała na celu wizualne potwierdzenie statusu Habsburgów jako czołowej dynastii Europy. Pałac przestał być tylko schronieniem – stał się sceną, na której codziennie odgrywano spektakl władzy, skierowany zarówno do poddanych, jak i do europejskich rywali.

Architektoniczny kalejdoskop

Spacer po dziedzińcach i korytarzach Hofburga przypomina podróż przez historię architektury. Każde skrzydło, fasada i portal przedstawia zupełnie inny styl. Wynika to z faktu, że Habsburgowie niezbyt często burzyli stare struktury. W ten sposób wyrażali szacunek dla dziedzictwa przodków. Zamiast burzyć, wchłaniali je, dobudowując nowe elementy. W ten sposób powstał unikatowy mariaż stylów.

Gotycki trzon

O początkach pałacu świadczy gotycka Kaplica Zamkowa. Wzniesiona w XIII wieku i rozbudowana dwa stulecia później jest miejscem, gdzie do dziś w każdą niedzielę można usłyszeć Wiedeński Chór Chłopięcy, kontynuujący tradycję ufundowanej w 1498 roku przez Maksymiliana I Kapeli Dworskiej. Surowe, strzeliste formy i sklepienia krzyżowe przypominają o czasach, gdy Hofburg był przede wszystkim warownią. Trzeba jednak podkreślić, że na przestrzeni wieków, jej zewnętrzna fasada została niemal całkowicie zasłonięta przez późniejsze dobudówki, a wnętrze wielokrotnie przebudowywano.

Renesansowy rozwój

W XVI wieku, w Wiedniu zapanowała moda na nową, inspirowaną antykiem estetykę. Za panowania cesarza Ferdynanda I gotycki zamek zaczął przekształcać się w rezydencję utrzymaną w stylu renesansowym.

Najdoskonalszym świadectwem tej epoki jest Brama Szwajcarska, prowadząca na najstarszy dziedziniec. Ukończona w 1552 roku, stanowi jeden z pierwszych i najważniejszych przykładów architektury renesansowej w Wiedniu. Cechuje ją bogata dekoracja z malowidłami i inskrypcjami, wyliczającymi tytuły Ferdynanda I, i herbami ziem, które znalazły się pod panowaniem Habsburga. Miała stanowić manifest potęgi i legitymizmu władzy.

W tym okresie powstały także dwa wolnostojące pałace, Amalienburg i Stallburg, które z czasem włączono w obręb kompleksu.

Przepych baroku

Dzisiejszy wygląd zamku najsilniej zdefiniował styl kontrreformacji i absolutyzmu. W XVII wieku, z powodu nieustających wojen, władzy brakowało funduszy na istotną rozbudowę rodowej rezydencji. W tamtym czasie jedynym znaczącym projektem była budowa Skrzydła Leopolda, w którym później rezydowała Maria Teresa.

Prawdziwy „boom” budowlany nastąpił na wiedeńskim dworze w XVIII wieku, w czasie panowania Karola VI. Rozpoczął się wówczas okres określany mianem „Vienna gloriosa”, czyli „Wiedeń chwalebny”. Pragnąc podkreślić imperialny status swojej stolicy, cesarz zatrudnił najwybitniejszych architektów epoki, Johanna Bernharda Fischera von Erlacha i jego syna Josepha Emanuela. Obiekty, które wówczas powstały, to:

• Kancelaria Cesarska,
• Zimowa Szkoła Jazdy,
• Austriacka Biblioteka Narodowa.

Wkład w barokowy rozwój pałacu miała również Maria Teresa, która zleciła przebudowę części wnętrz na sale balowe i koncertowe. W ten sposób chciała podkreślić rosnącą rolę dworu jako europejskiego centrum życia kulturalnego i towarzyskiego.

Imperialna wizja

Ostatni wielki etap rozbudowy Hofburga przypadł na długie panowanie Franciszka Józefa I. W ramach monumentalnej przebudowy Wiednia i budowy Ringstrasse, cesarz postanowił nadać swojej rezydencji ostateczny, godny wielkiego imperium kształt.

Najbardziej imponującym projektem tej epoki było Forum Cesarskie. Za pomocą potężnych łuków triumfalnych architekci Gottfried Semper i Karl von Hasenauer zaplanowali stworzenie gigantycznego, symetrycznego placu na wzór antycznego Rzymu, który miał połączyć Hofburg z nowo wybudowanymi muzeami. Ambitne przedsięwzięcie nie zostało jednak w pełni zrealizowane. Jedyną jego ukończoną częścią jest półkoliste Nowe Skrzydło, którego budowę zakończono dopiero w 1913 roku.

Jakie atrakcje skrywa Hofburg?

Hofburg to nie tylko monumentalne fasady, wspaniałe dziedzińce i współczesne instytucje polityczne, urzędujące w zabytkowych murach. To przede wszystkim niezwykłe bogactwo kolekcji zabytków i świadectwo dawnych dziejów kraju, który kiedyś był jednym z najpotężniejszych imperiów.

Apartamenty Cesarskie i Muzeum Sisi

24 autentycznie zachowane pokoje ukazują oficjalne i prywatne życie cesarza Franciszka Józefa i cesarzowej Elżbiety. Wejście do tej części jest zlokalizowane pod monumentalną kopułą Skrzydła św. Michała. Zwiedzający mogą wejść między innymi do sal audiencyjnych, gabinetów, jadalni, a także do przestrzeni prywatnych – sypialni i słynnej sali gimnastycznej Sisi.

Skarbiec cesarski

W najstarszej części pałacu znajduje się pomieszczenie, w którym zdeponowano kolekcję o ogromnej wartości, nie tylko historycznej, ale także materialnej. W Skarbcu Cesarskim przechowywane są insygnia władzy dwóch wielkich imperiów – bezcenna, ponad tysiącletnia korona Świętego Cesarstwa Rzymskiego oraz austriacka korona cesarska Rudolfa II.

Można tam podziwiać także skarby zakonu Złotego Runa, relikwie, klejnoty, a także legendarne artefakty, jak choćby domniemany „róg jednorożca” (w rzeczywistości kieł narwala, któremu przypisywano magiczne właściwości).

Hiszpańska Dworska Szkoła Jazdy (Zimowa Szkoła Jazdy)

To jedna z najciekawszych atrakcji Wiednia. We wspaniałej ujeżdżalni projektu Fischera von Erlacha odbywają się pokazy tzw. białego baletu w wykonaniu koni lipicańskich. Szlachetna rasa, którą Habsburgowie zaczęli hodować w XVI wieku, do dziś jest szkolona według zasad klasycznego jeździectwa.

Muzea w Nowym Zamku

Skrzydło Neue Burg mieści kilka ważnych kolekcji, które stanowią część Muzeum Historii Sztuki. Należą do nich:

• Zbrojownia Cesarska,
• Kolekcja Dawnych Instrumentów Muzycznych,
• Muzeum Świata.

Austriacka Biblioteka Narodowa

Cała biblioteka jest imponującą instytucją, ale najciekawszą jej częścią pozostaje barokowa Sala Paradna. Dzieło architektury, wypełnione historycznymi woluminami i posągami, często jest określane mianem najpiękniejszej sali bibliotecznej świata.

Kościół Augustianów

Dawny kościół parafialny dworu cesarskiego jest bezpośrednio połączony z pałacem. To właśnie tam odbywała się większość ślubów Habsburgów, w tym ceremonia zaślubin Franciszka Józefa i Sisi w 1854 roku.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.