Pałac, który miał zachwycać gości, a zapisał się w politycznej historii. To tu powstała współczesna Austria
Belweder stanowi symbol wiedeńskiego baroku, sztuki i historii Austrii. Położony jest na łagodnym zboczu z widokiem na centrum miasta i składa się z dwóch głównych pałaców – Dolnego i Górnego Belwederu. Całość otacza rozległy ogród botaniczny, w którym znajdują się ozdobne fontanny, kaskady, rzeźby i majestatyczne bramy z kutego żelaza. Dziś Belweder pełni funkcję muzeum sztuki (Österreichische Galerie Belvedere), a jego bogata historia łączy w sobie dzieje dynastii Habsburgów, architektury barokowej oraz dramatyczne losy dzieł sztuki, które przetrwały wojny i grabieże.
Spis treści:
Belweder w Wiedniu został zbudowany jako letnia rezydencja księcia Eugeniusza Sabaudzkiego, wybitnego dowódcy cesarskich wojsk austriackich, którego Napoleon uważał za jednego z najwybitniejszych wodzów w historii.
Historia Belwederu
Głównym architektem Belwederu został Johann Lukas von Hildebrandt, którego Eugeniusz poznał podczas kampanii wojskowej w Piemoncie. Hildebrandt był już doświadczonym twórcą pałaców i rezydencji. Architekt studiował w Rzymie u Carla Fontany, a od 1696 roku pracował na dworze wiedeńskim.
Budowa Dolnego Belwederu rozpoczęła się w 1712 roku. Prace obejmowały zarówno pałac, jak i ogród, a dekoracje wnętrz, takie jak malowidła Marcantonio Chiariniego, rozpoczęły się w 1715 roku. Ogrody zaprojektował Dominique Girard, uczeń André Le Nôtre’a z Wersalu, który wprowadził do kompleksu barokową symetrię, fontanny, kaskady i rzeźby mitologiczne, nawiązujące do potęgi i chwały księcia Eugeniusza.
W 1717 roku rozpoczęła się budowa Górnego Belwederu, który został zaprojektowany jako miejsce na bankiety i inne uroczystości. Już w 1719 roku pałac był wystarczająco gotowy, aby przyjąć tureckiego ambasadora, a dekorowanie wnętrz powierzone zostało włoskim mistrzom, takim jak Francesco Solimena, Gaetano Fanti i Carlo Carlone. Budowa zakończyła się w 1723 roku, choć sala Terrena wymagała późniejszej korekty konstrukcyjnej, wobec czego sklepienie wsparte na filarach Atlasa nadano dopiero w 1732–1733 roku.
Belweder to przykład wiedeńskiego baroku w najczystszej formie. Pałace Dolny i Górny zachwycają symetrią, bogatymi elewacjami i zdobieniami. Bramy, balustrady i detale architektoniczne wykonane z kutego żelaza i kamienia nadają kompleksowi monumentalny charakter.
Po śmierci księcia Eugeniusza w 1736 roku Belweder przeszedł w ręce jego siostrzenicy, Wiktorii, która jednak w 1752 roku sprzedała kompleks cesarzowej Marii Teresie. Od tego czasu pałac zaczął pełnić funkcje muzealne i reprezentacyjne dla dynastii Habsburgów.
Ogród Belwederu
Ogrody Belwederu, rozciągające się między Dolnym a Górnym pałacem, zostały zaprojektowane w formalnym stylu francuskim. Projekt Dominique’a Girarda wprowadził geometryczne ścieżki, przycięte żywopłoty, fontanny i kaskady, a także liczne rzeźby mitologiczne, w tym nimfy i boginie. Centralny punkt ogrodów zajmuje wielki zbiornik wodny i kaskady, które łączą dolny i górny taras. Ogrody nie tylko pełniły funkcje reprezentacyjne, ale również tworzyły spektakularną perspektywę.
Belweder jako muzeum
Belweder w Wiedniu od wieków pełnił nie tylko funkcję rezydencji książąt i cesarzy, lecz także miejsce gromadzenia i prezentacji dzieł sztuki. W 1776 roku Maria Teresa i cesarz Józef II przenieśli cesarską kolekcję obrazów do Górnego Belwederu, udostępniając ją szerokiej publiczności. Galeria stała się jednym z pierwszych publicznych muzeów na świecie, a jej rozwój nadzorowali wybitni dyrektorzy do momentu przeniesienia zbiorów do Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu pod koniec XIX wieku.
W 1896 roku Górny Belweder stał się rezydencją następcy tronu, Franciszka Ferdynanda, który zlecił przebudowę pałacu. Choć oficjalnie pełnił funkcję muzeum, rezydencja zyskała wtedy bardziej prywatny charakter.
Dolny Belweder kontynuował tradycję muzealną. W 1903 roku otwarto tu Moderne Galerie, pierwsze w Austrii państwowe muzeum sztuki nowoczesnej, prezentujące dzieła artystów austriackich i międzynarodowych, w tym Van Gogha i Moneta.
Podczas II wojny światowej Belweder w Wiedniu doznał poważnych zniszczeń, jednak po wojnie przeszedł gruntowną renowację. Dziś Górny Belweder prezentuje klasyczne arcydzieła, Dolny Belweder i Oranżeria – wystawy czasowe i nowoczesną sztukę. Zachowane barokowe sale i odrestaurowane ogrody pozwalają zwiedzającym poczuć wyjątkową atmosferę rezydencji, łącząc wrażenia artystyczne z historycznym kontekstem. 15 maja 1955 r. w pałacu Belweder podpisano Austriacki Traktat Państwowy, ustanawiający Republikę Austrii.
Kontrowersje związane z dziełami sztuki
Belweder był również miejscem sporów prawnych związanych z grabieżami dzieł sztuki przez nazistów podczas II wojny światowej. Przykłady obejmują:
- zwrot obrazu „Cztery drzewa” Egona Schielego spadkobiercom Alice Morgenstern,
- zwrot „Letniej nocy na plaży” Edvarda Muncha spadkobierczyni Almy Mahler,
- zwrot pięciu dzieł Gustava Klimta spadkobiercom Adele Bloch-Bauer.
Nie wszystkie decyzje były jednoznaczne – np. portret „Amalie Zuckerkandl” pozostał w Belwederze mimo historycznych kontrowersji.
Belweder w XXI wieku
Dziś Belweder przyciąga turystów z całego świata, oferując nie tylko bogate kolekcje sztuki, ale też liczne wydarzenia kulturalne, wystawy czasowe i koncerty. Kompleks pozwala odkryć historię dynastii Habsburgów, poznać piękno wiedeńskiego baroku i śledzić fascynujące losy dzieł sztuki w XX wieku. Dzięki starannym renowacjom wnętrza i ogrody zachowały swój historyczny charakter, zapewniając pełne doświadczenie tej barokowej perły.
Belweder pozostaje jednym z najważniejszych symboli Wiednia. Spacer po ogrodach, podziwianie monumentalnych fasad i zwiedzanie muzealnych kolekcji pozwala zrozumieć prestiż księcia Eugeniusza, a także rolę kompleksu w kulturze Austrii i Europy. To miejsce, w którym przeszłość spotyka się z żywą sztuką, a każdy krok odkrywa nowe historie i detale barokowej rezydencji.
Źródło: Vienna Info
Nasza autorka
Marzena Wardyn-Kobus
Autorka tekstów z pogranicza przyrody, kultury i podróży. W serwisie tworzy artykuły popularnonaukowe o otaczającym nas świecie, łącząc rzetelną wiedzę z przystępnym językiem i dbałością o szczegóły. Pisze, by zachęcać innych do uważnego kontaktu z przyrodą – nawet tą najbliższą, tuż za domem. Kaszubka mieszkająca na Kujawach, zakochana w górskich szlakach i leśnych bezdrożach. Jej przydomowy ogródek to strefa zrównoważonego eksperymentowania – dąży do tego, by uprawiać rośliny ekologicznie, z szacunkiem dla natury. Wolne chwile spędza z książką, wędrując po lesie lub tworząc makramy.