Najważniejszy kościół katolicki na świecie kryje wiele sekretów. To tu pochowany jest Jan Paweł II

Spis treści:

1. Jak powstała najwspanialsza świątynia chrześcijańskiego świata?
2. Bazylika św. Piotra na Watykanie robi niesamowite wrażenie
3. Mariaż sztuki i świętości
4. Zwiedzanie bazyliki św. Piotra

Trudno wskazać drugie miejsce, w którym głęboka wiara milionów ludzi, artystyczny i architektoniczny geniusz oraz dzieje chrześcijaństwa i współczesnego świata splatają się w spójną całość. Bazylika św. Piotra to coś więcej niż tylko kościół – miejsce codziennych mszy i modlitw. Jest trwającym świadectwem ludzkiej zdolności do tworzenia rzeczy wielkich.

Jak powstała najwspanialsza świątynia chrześcijańskiego świata?

Miejsce, w którym wzniesiono bazylikę św. Piotra, Wzgórze Watykańskie, nie zostało wybrane przypadkowo. To właśnie tam, w I wieku naszej ery, w pobliżu cyrku wzniesionego przez Kaligulę i Nerona Szymon Piotr poniósł męczeńską śmierć. Około 64 roku n.e., w czasie brutalnych prześladowań chrześcijan, został on ukrzyżowany, a jego ciało pochowano na pobliskim pogańskim cmentarzu. To właśnie ten skromny grób stał się duchowym fundamentem wszystkiego, co miało nadejść.

Od grobu apostoła do bazyliki Konstantyna

Przez niemal 250 lat miejsce to było celem pielgrzymek wiernych, chcących złożyć hołd pierwszemu biskupowi Rzymu. Dopiero w IV stuleciu, gdy Konstantyn Wielki zalegalizował chrześcijaństwo, uczczono jego pamięć w sposób godny wielkiego imperium.

Około 324 roku nad grobem św. Piotra wzniesiono monumentalną bazylikę. Ogromna, pięcionawowa świątynia z transeptem przez około tysiąc lat pełniła funkcję najważniejszego sanktuarium zachodniego chrześcijaństwa. To właśnie tam, 25 grudnia 800 roku, papież Leon III koronował Karola Wielkiego na cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego, a niezliczone rzesze pielgrzymów przybywały tam, by modlić się przy grobie najwyższego z apostołów Chrystusa.

Narodziny nowej świątyni

Po dwunastu wiekach chwały i wojen, wspaniała bazylika znalazła się w opłakanym stanie. Monumentalna budowla nie tylko utraciła swój dawny blask, ale groziła też zawaleniem. Papiestwo nie mogło pozwolić, by najważniejsza ze wszystkich świątyń popadła w ruinę. W 1506 roku Juliusz II podjął odważną decyzję. Postanowił zburzyć stary kościół i wznieść na jego miejscu nowy, wspaniały gmach, który przyćmiłby wszystko, co wcześniej zbudowano. 18 kwietnia 1506 roku osobiście położył kamień węgielny pod nową budowlę.

Zadanie zaprojektowania świątyni powierzono Donato Bramantemu. Czołowy architekt epoki przedstawił iście rewolucyjną wizję. Zamiast tradycyjnego, podłużnego planu bazyliki, zaproponował budowlę centralną na planie idealnego krzyża greckiego, zwieńczoną ogromną kopułą. Ta niezwykła koncepcja miała być manifestacją renesansowego humanizmu i dążenia do idealnej harmonii.

Po śmierci Bramantego w 1514 roku, projekt pogrążył się w chaosie. Przez kolejne dekady, budowę nadzorowali kolejni mistrzowie: Rafael Santi, Giuliano da Sangallo i Baldassare Peruzzi. Każdy wprowadził własne modyfikacje do pierwotnego projektu, spowalniając tym samym postęp prac i oddalając realizację od pierwotnej wizji.

Geniusz Michała Anioła

W 1546 roku papież Paweł III powierzył kierownictwo nad budową Michałowi Aniołowi. Jeden z najgenialniejszych architektów epoki odrodzenia powrócił do koncepcji Bramantego, ale nadał jej własny wyraz. Wzmocnił filary, uprościł projekt i skupił całą swoją energię na stworzeniu kopuły, która miała stać się koroną Rzymu. W swoim projekcie uczynił ją dynamiczniejszą i bardziej strzelistą. Nad wspaniałą bazyliką pracował aż do śmierci. W 1564 roku, pozostawił po sobie ukończony tambur kopuły i precyzyjny model jej dalszej konstrukcji.

Zakończenie prac

Dzieło Bramantego, Rafaela i Michała Anioła kontynuowali kolejni znakomici architekci: Pirro Ligoria, Jacopo Barozzi da Vignola, Giacomo della Porta, Domenico Fontana, Giovanni Fontana i Carlo Maderna. Ten ostatni, zgodnie z życzeniem Pawła V, zmienił plan kościoła na krzyż łaciński. Wbrew wizji Michała Anioła, przedłużył jedno z ramion krzyża, tworząc trzy nawy.

Zaprojektował również monumentalną, szeroką na 115 metrów fasadę. Ta decyzja, podyktowana względami funkcjonalnymi, doprowadziła do niezamierzonego, negatywnego skutku estetycznego. Oglądana z bliska fasada częściowo zasłania widok na kopułę. Ostatecznie 18 listopada 1626 roku papież Urban VIII dokonał konsekracji nowej świątyni – dzieła, którego budowa trwała 120 lat i objęła pontyfikaty 20 papieży.

Bazylika św. Piotra na Watykanie robi niesamowite wrażenie

Budowla ukończona wysiłkiem największych geniuszy swojej epoki prezentuje się iście imponująco. Powstała wspaniała bazylika o długości zewnętrznej 211,5 m i wewnętrznej 186 m. Nawa poprzeczna mierzy 137,5 m. Szerokość nawy głównej wynosi 27 m, a wysokość – 46 m.

Największe wrażenie robi jednak ogromna kopuła. Mierząc od poziomu ulicy do wierzchołka krzyża, konstrukcja osiąga wysokość 133,3 m, natomiast od posadzki do brzegu latarni – 117,57 m. Średnica zewnętrzna to 58,9 m, a wewnętrzna – 41,5 m. Ogromna kopuła waży, bagatela, około 14 tys. ton.

Mariaż sztuki i świętości

Wnętrze o powierzchni ponad 15 tys. metrów kwadratowych skrywa niezliczone skarby. Wśród setek rzeźb i mozaik, trzy dzieła wyróżniają się w sposób szczególny.

Pieta Michała Anioła

Tuż po przekroczeniu progu bazyliki w oczy rzuca się jedna z najwspanialszych rzeźb świata. Michał Anioł stworzył słynną Pietę w latach 1498–1499, mając zaledwie 24 lata. Wykonana z jednego bloku karraryjskiego marmuru, przedstawia Matkę Bożą trzymającą na kolanach martwe ciało Chrystusa.

Kompozycja przedstawia typową dla renesansu harmonię i spokój. Nie sposób doszukać się w niej dramatyzmu. Dzieło jest tak doskonałe, że początkowo nikt nie wierzył, że mógł je stworzyć tak młody artysta.

Baldachim Berniniego

Pod centrum kopuły Michała Anioła i nad grobem św. Piotra, w samym sercu bazyliki, wznosi się monumentalny barokowy baldachim, autorstwa Gian Lorenzo Berniniego. Dzieło, które artysta stworzył w latach 1624–1633, tworzy wizualne i duchowe centrum kościoła.

Mierzący 28 metrów wysokości baldachim wspiera się na czterech gigantycznych, spiralnie skręconych kolumnach z brązu, których forma nawiązuje do kolumn z biblijnej świątyni Salomona. Na polecenie Urbana VIII, do jego budowy użyto brązu zdartego z belek portyku rzymskiego Panteonu. Akt ten miał symbolizować triumf chrześcijaństwa. Całość zdobią liczne detale, w tym pszczoły z herbu rodu Barberini, z którego pochodził papież.

Katedra św. Piotra

Wymieniając najwspanialsze dzieła, które znajdują się w bazylice, nie można nie wspomnieć o katedrze św. Piotra – symbolu władzy papieskiej. Olśniewające dzieło Berniniego zostało ukończone w 1666 roku.

Gigantyczny, wykonany z pozłacanego brązu relikwiarz otacza starożytny drewniany tron, według tradycji należący do samego św. Piotra. Jako symbol nieprzerwanego autorytetu papieskiego, jest unoszony przez figury przedstawiające czterech ojców Kościoła, dwóch przedstawicieli tradycji zachodniej i dwóch wschodniej – św. Ambrożego, św. Augustyna, św. Atanazego i św. Jana Chryzostoma. Ponad tronem, w owalnym oknie z alabastru, znajduje się wspaniały witraż z gołębicą Ducha Świętego, z którego rozchodzą się złote promienie i anielskie zastępy.

Zwiedzanie bazyliki św. Piotra

Dziś bazylika św. Piotra na Watykanie jest nie tylko najważniejszą świątynią katolicką, ale także jedną z najczęściej odwiedzanych atrakcji turystycznych na świecie. Wspaniała budowla przyciąga wiernych z całego świata, a także osoby zafascynowane architekturą i sztuką oraz zwykłych turystów, ciekawych niezwykłej atmosfery tego miejsca.

Nie tylko wnętrze zostało udostępnione dla zwiedzających. Odwiedzający Watykan turyści mogę wejść także do Grot Watykańskich, słynnej nekropolii papieży. Głębiej pod powierzchnią znajduje się Nekropolia Watykańska, czyli starożytny cmentarz z I wieku. To właśnie tam według tradycji znajduje się grób pierwszego biskupa Rzymu. Należy jednak podkreślić, że ze względu na wyjątkową wartość archeologiczną, zwiedzanie tego obszaru podlega pewnym ograniczeniom.

Dla zwiedzających udostępniona została także wspaniała kopuła Michała Anioła. Z zewnętrznego tarasu widokowego rozpościera się fantastyczna panorama Rzymu.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.