To jeden z najcharakterystyczniejszych pająków. W Polsce jest rzadkością
Strojniś nadobny to pająk, którego trudno pomylić z innym gatunkiem. Ubarwienie czyni go jednym z najcharakterystyczniejszych przedstawicieli polskiej arachnofauny. W naszym kraju jest jednak gatunkiem rzadkim i nie jest łatwo wypatrzyć go w naturalnym środowisku. Jak rozpoznać strojnisia nadobnego? Na to i inne pytania odpowiadamy poniżej.
Spis treści:
- Strojnisia nadobnego trudno pomylić z innym pająkiem
- Gatunek wybitnie ciepłolubny
- Zwyczaje strojnisia nadobnego
- Zagrożenia dla strojnisia nadobnego
Strojniś nadobny może napędzić niezłego stracha. Ubarwienie tego pająka wyraźnie komunikuje, że lepiej z nim nie zadzierać. Spokojnie, ten gatunek nie jest niebezpieczny dla ludzi. Można obserwować go bez żadnych obaw i zdecydowanie warto to robić, o ile uda się go napotkać. Jak każdy skakun, strojniś ma niezwykłe zwyczaje łowieckie. Należy jednak pamiętać, że gatunek ten znajduje się pod ścisłą ochroną, więc obserwację najlepiej prowadzić z odpowiedniej odległości.
Strojnisia nadobnego trudno pomylić z innym pająkiem
Strojniś nadobny (Philaeus chrysops) to średniej wielkości pająk, zaliczany do skakunowatych. Należy do największych występujących w Polsce przedstawicieli swojej rodziny. Dojrzały samiec osiąga długość do dziewięciu milimetrów, a długość ciała dojrzałej samicy może dochodzić nawet do dwunastu milimetrów. Mówimy tu zatem o gatunku, który jest niemal tak duży, jak powszechnie występujący u nas krzyżak.
Charakterystyczne ubarwienie strojnisia jest cechą dojrzałych samców
Cechą charakterystyczną strojnisia jest jego jaskrawe, kontrastowe ubarwienie. Dorosłe samce mają ciemnobrązowy głowotułów, ceglano-czerwony odwłok z czarną, lancetowatą plamą na środku (u niektórych osobników kształt ten jest odwiedziony na biało podwójną smugą) i brązowo-pomarańczowe nogi, pokryte czerwonymi włoskami.
Samice i niedojrzałe płciowo osobniki prezentują mniej imponujące ubarwienie. W ich przypadku, odwłok jest szary, nie czerwony. Na środku tej części ciała zauważyć można czarną plamę z białą obwódką, a nogi są jednokolorowe – brązowe.
U obu płci, na głowotułowiu, występują charakterystyczne białe włoski, które podczas obserwowania pająków z odległości stwarzają wrażenie występowania jasnych plam. Te najczęściej są umiejscowione za parą największych oczu.
Gatunek wybitnie ciepłolubny
Strojniś nadobny upodobał sobie ciepły klimat. Pająki te są spotykane na cieplejszych obszarach krainy palearktycznej, od Europy Zachodniej, aż po Japonię. Najwięcej przedstawicieli tego gatunku żyje w na południu Europy w obszarze Morza Śródziemnego. W pozostałej części obszaru występowania, są raczej rzadko spotykane. Północną granicę jego zasięgu wyznacza Litwa. Występowanie strojnisia stwierdzono też w południowej części Anglii, ale była to jednorazowa obserwacja.
Strojniś nadobny w Polsce
W Polsce pająki te są ekstremalnie rzadkie. Ich występowanie stwierdzono na zaledwie kilku izolowanych stanowiskach. Przedstawicieli tego gatunku zaobserwowano między innymi w Sudetach Zachodnich, Pieninach, w obszarze Kotliny Sandomierskiej i na Mazowszu.
Najdalej wysunięte na północ stanowisko strojnisia nadobnego przez dość długo znajdowało się na wydmach Kampinoskiego Parku Narodowego. Jakiś czas temu obecność tego pająka odnotowano jednak w Kotlinie Toruńskiej, gdzie upodobał sobie murawy napiaskowe.
Środowisko życia strojnisia nadobnego
Wyspowy charakter zasięgu występowania tego gatunku jest związany ze specyficznymi wymaganiami siedliskowymi, jakie mają jego przedstawiciele. Pająki Philaeus chrysops to organizmy kserofilne i litobiontyczne. Oznacza to, że upodobały sobie środowisko skalne i inne obszary ubogie w wodę, gdzie panuje niewielka wilgotność.
Strojnisie najlepiej czują się na skałach, rumowiskach naturalnych murawach kserotermicznych i w ciepłych zaroślach. W Polsce ochoczo zasiedla wydmy i piaszczyste polany, rzadziej można spotkać go na murawach porośniętych niskimi krzewami. Obserwowano go także na obszarach rolniczych, a nawet na ścianach budynków.
Zwyczaje strojnisia nadobnego
W cieplejszych krajach strojnisie nadobne pozostają aktywne od kwietnia do sierpnia. W Polsce, ze względu na chłodniejszy klimat od występującego na południu kontynentu, czas aktywności pająków jest inny. W naszym kraju zaczynają pojawiać się na przełomie maja i czerwca i są spotykane mniej więcej do połowy września.
Jak pająk radzi sobie z trudniejszymi warunkami, na które może natrafić podczas ciepłych miesięcy? Niepogodę przeczekuje w ukryciu. Strojniś nadobny chowa się pod kamieniami lub w szczelinach skalnych. Zdarza się, że przed chłodem chroni go woreczkowaty oprzęd.
Uparty zalotnik
W obrębie tego gatunku to samica dokonuje wyboru partnera. Samiec stara się przyciągnąć uwagę potencjalnej partnerki, wykonując skomplikowany taniec godowy, w trakcie którego wykonuje podskoki. Ma to na celu zaprezentowanie siły i zdrowia. W ramach rytuału godowego następuje też tzw. prezentacja ofiar. Zdarza się, że samce przynoszą samicy upolowane owady.
Samica składa wiele drobnych jaj, najczęściej pod kamieniami i w szczelinach skalnych, zawijając je w woreczkowaty oprzęd. Młode lęgną się na początku lata.
Aktywny myśliwy
Strojniś nadobny nie wije sieci. Pająk ten jest aktywnie polującym łowcą. Jak każdy skakun, dopada ofiarę, wykonując długie, efektowne skoki. W polowaniu strojnisiowi pomaga dobry wzrok. Pająk potrafi wypatrzyć zdobycz ze znacznej odległości. W skład jego diety wchodzą niewielkie bezkręgowce.
Zagrożenia dla strojnisia nadobnego
W niektórych krajach strojniś nadobny jest rzadkim przedstawicielem arachnofauny. Do takich zalicza się między innymi nasz kraj. W „Czerwonej księdze zwierząt”, wymieniającej gatunki zagrożone, pająk ten ma status EN, co oznacza, że przypisuje się mu wysokie ryzyko wymarcia w niedalekiej przyszłości.
Co zagraża strojnisiowi nadobnemu? Przede wszystkim zmiany środowiska naturalnego. Wypalanie środowisk kserotermicznych i przekształcanie ich w użytki rolnicze to czynniki, które w największej mierze ograniczają liczebność tego gatunku. Wśród innych należy wymienić między innymi zarastanie tych środowisk, co dotyczy także obszarów objętych ochroną rezerwatową, gdzie proces ten jest efektem naturalnej sukcesji.
Nasz autor
Artur Białek
Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.