Ptaki zimujące w Polsce – jakie gatunki można spotkać zimą?

Spis treści:

1. Dlaczego ptaki zimują w Polsce
2. Najpopularniejsze gatunki ptaków zimujących
3. Gdzie obserwować ptaki zimujące?
4. Jak pomagać ptakom zimującym w Polsce?

Nie wszystkie ptaki odlatują na zimę – wiele gatunków decyduje się zostać i szukać pożywienia w trudnych warunkach. Ptaki zimujące w Polsce to zarówno nasi stali mieszkańcy, jak i goście z północy. Poznaj gatunki, które możesz spotkać zimą na ulicach polskich miast.

Dlaczego ptaki zimują w Polsce

Nie wszystkie ptaki zimujące w Polsce spędzają nad Wisłą cały rok. Niektóre gatunki przylatują do nas z chłodniejszych zakątków Europy. Te, które żyją wśród nas stale, określa się mianem ptaków osiadłych. Gatunki przylatujące z kolei nazywamy ptakami migrującymi. Ptaki osiadłe, takie jak dzięcioły, wróble czy sikorki nie muszą migrować daleko, bo są lepiej przystosowane do środowiska, w którym żyją. Inne w poszukiwaniu pożywienia i łagodniejszego klimatu migrują z północy do Polski.

Czasem zdarza się jednak tak, że gatunki osiadłe odlatują na zimę, a migrujące pozostają w naszym kraju na dłużej. Nieraz już ornitolodzy obserwowali w Polsce gatunki ptaków, których się tu nie spodziewali. Znana była sprawa sprzed dwóch lat, kiedy to w październiku 2023 roku w centrum Warszawy, na tzw. „Patelni” udokumentowano obecność rzadko spotykanej w naszym kraju pokrzewki aksamitnej (Curruca melanocephala). Gatunek ten pochodzi z basenu Morza Śródziemnego i jest uważany za osiadły, czyli rzadko opuszczający swoje naturalne środowisko. Z jakichś powodów jednak zawędrował aż do Warszawy. Być może to silne południowe wiatry skierowały pokrzywkę na północ.

Najpopularniejsze gatunki ptaków zimujących

Do najpopularniejszych gatunków zimujących w Polsce i najczęściej spotykanych należą m.in. ptaki wróblowate, krukowate, wodne, a także gołębiowate, dzięciołowate i drozdowate, rzadziej szponiaste i sowy. Oto 7 gatunków ptaków, które możemy spotkać zimą na ulicach polskich miast.

Krzyżówka zwyczajna (Anas platyrhynchos)

Kaczka krzyżówka jest ptakiem wodnym. Jej naturalny zasięg obejmuje całą półkulę północną. Dzięki badaniom ornitologicznym ustalono, że gatunek ten wędruje, choć niektóre populacje są osiadłe. Na ulicach polskich miast krzyżówkę można spotkać nad zbiornikami wodnymi, np. w parkach czy ogrodach, ale również nad rzeką, jeziorem czy sadzawką w ogrodzie. Jest też uznawana za jedno ze zwierząt gospodarskich.

Wrona siwa (Corvus corone)

Wrona siwa to ptak monogamiczny, co oznacza, że wiąże się pary na całe życie. W ubiegłym wieku ten gatunek najliczniej występował w krajobrazie rolniczym. Dzisiaj dużo łatwiej spotkamy wronę siwą w mieście. Jak wspominał w jednym z wywiadów w 2019 r. w miesięczniku „Dzikie Życie” nieżyjący już prof. Ludwik Tomiałojć, wybitny naukowiec i ikona polskiej ornitologii: „Kiedyś wrona była gatunkiem pospolitym na polach. Za orzącym traktorem szły zwykle dwa bociany, pięć wron, dziesięć gawronów i szpaki. Teraz prawie nic”.

Wróbel zwyczajny (Passer domesticus)

Wróbel zwyczajny, kiedyś nazywany domowym, pierwotnie zamieszkiwał Bliski Wschód. Około 200 lat temu, wraz z Europejczykami, rozpoczął podbój świata, kolonizując wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy. Według trendów liczebności ptaków z 2018 r. wróbel należy do trzech najliczniejszych gatunków ptaków lęgowych w Polsce, obok skowronka i zięby. Najczęściej spotkać go można w aglomeracjach miejskich, czyli w miejscach takich jak parki, skwery oraz okolice zabudowań mieszkalnych i żywopłotów.

Gołąb miejski (Columba livia forma urbana)

Gołąb miejski to jeden z najliczniej spotykanych ptaków w miastach przez cały rok. Wywodzi się od dzikich gołębi skalnych (Columba livia), zamieszkujących klify i jaskinie. Spotkać go można zarówno na ulicy, jak i np. w metrze. Ptaki te, z powodu zanieczyszczeń i przenoszenia chorób mogą być niesłusznie postrzegane jako zagrożenie dla ludzi. Gołębie miejskie są troskliwymi rodzicami i dobierają się w pary na całe życie. Wykazują też niezwykłe zdolności wykorzystywania charakterystycznych punktów krajobrazu do nawigacji podczas lotu.

Sikorka bogatka (Parus major)

W Polsce według Komisji Faunistycznej zajmującą się dokumentowaniem ptaków w naszym kraju stwierdzono aż 7 gatunków sikor. Wśród nich sikorka bogatka jest jednym z najpowszechniejszych gatunków występujących na obszarze miast. Podczas zimy przylatuje jako pierwsza do karmników, chwyta niełuskany słonecznik i migiem zaszywa się w gęstwinie drzew. Nie pogardzi również orzechami oraz tłuszczem słoniny. Sikorki dzięki swoim umiejętnościom rzadko głodują. Dzięki zaś zadziorności, bogatka potrafi zabić ptaka innego gatunku lub walecznie go przegonić. Zamieszkuje lasy, parki i ogrody, gdzie też najczęściej można ją spotkać zimą.

Sikorka modraszka (Cyanistes caeruleus)

Modraszka, inaczej zwana sikorą modrą jest tuż po bogatce najliczniejszym gatunkiem lęgowym wśród sikor w Polsce. Modraszkę można rozpoznać po niebieskim ciemieniu. Ptaki te zasiedlają różne typy lasów i zadrzewień. Podczas zimowej pory roku modraszki często odwiedzają karmniki w celu łatwego pożywienia się, ale też żywią się owocami roślin. Na terenie miasta najczęściej można zaobserwować ten gatunek na drzewach przyulicznych, w parkach, skwerach, ogrodach i sadach.

Gawron (Corvus frugilegus)

Gawron to duży czarny ptak z szaro-białym dziobem. Był niegdyś nazywany gapą. Według czerwonej listy ptaków Polski jest uznany za gatunek narażony na wyginięcie. Pomimo spadków liczebności populacji, gawrony nadal można spotkać na terenach zurbanizowanych podczas zimy, czyli w mieście. Ptaki często koczują w parkach, zagajnikach, alejach czy na osiedlach w pobliżu ludzi.

Gdzie obserwować ptaki zimujące?

Ptaki zimujące można obserwować w wielu miejscach, gdzie występują drzewa, krzewy lub inna roślinność. Najlepsze lokalizacje do obserwacji to lasy, parki i ogrody. Dodatkowo, obszary wodne, takie jak rzeki, jeziora czy stawy, przyciągają liczne gatunki ptaków wodnych.

Zgodnie z danymi z Monitoringu Zimujących Ptaków Wodnych (MPP) w 2024 roku, najliczniejszymi gatunkami nad wodą w Polsce były: krzyżówka, gągoł, łyska, czernica, kormoran oraz 9 innych gatunków. W środowiskach niezwiązanych z wodą, zwłaszcza tam, gdzie znajdują się karmniki i łatwy dostęp do pożywienia, obserwuje się większą różnorodność gatunków.

W miastach wiele ptaków zimuje lub przebywa przez cały rok, korzystając z obfitości pokarmu, co ułatwia im przetrwanie zimy. Dla obserwatorów ptaków miejskie środowisko daje dogodne warunki do podglądania skrzydlatych sąsiadów, przynosząc wiele frajdy i korzyści edukacyjnych.

Jak pomagać ptakom zimującym w Polsce?

Pomagać skrzydlatym mieszkańcom możemy na różne sposoby, z których najpopularniejszym jest ich dokarmianie. To działanie może przynosić zarówno korzyści jak i pewne zagrożenia. Z dokarmiania korzystają nie tylko gatunki osiadłe, ale też i przybysze z Północy, takie jak jemiołuszki, jery czy gile.

Niektóre teorie sugerują, że regularne dokarmianie może prowadzić do uzależnienia ptaków, a nagłe zaprzestanie dostarczania pokarmu mogłoby narazić zwierzęta na głód, zwłaszcza jeśli przyzwyczaiły się do łatwo dostępnego jedzenia. Ponadto wskazuje się, że dokarmianie ma negatywny wpływ na instynkty migracyjne, co powoduje, że niektóre osobniki mogą zrezygnować z odlotów na zimowiska, pozostając w miejscu.

Kluczowe w dokarmianiu jest odpowiedzialność, konsekwencja i troska o bezpieczeństwo. Regularne uzupełnianie karmników, utrzymanie higieny miejsca dokarmiania czy dobór odpowiedniego jedzenia to podstawy, które pozwolą uniknąć potencjalnych problemów i pomogą przetrwać trudny zimowy okres skrzydlatym towarzyszom.

Źródło: National Geographic Polska