Niż genueński przyniósł powódź tysiąclecia. Teraz znów jest nad Polską

Spis treści

1. Niż genueński – jak powstaje ten potężny układ?
2. Szlaki van Bebbera – stałe trasy niżu genueńskiego
3. Cyklony – od umiarkowanych po ekstremalnie groźne

Niż genueński to charakterystyczny, powtarzający się układ niskiego ciśnienia, który formuje się w rejonie Zatoki Genueńskiej, u wybrzeży północno-zachodnich Włoch. Powstaje w wyniku zderzenia chłodnego powietrza napływającego z północy z ciepłym i wilgotnym powietrzem znad Morza Śródziemnego. Kiedy zimne powietrze znad północnego Atlantyku napływa nad rozgrzane Morze Śródziemne, powoduje to duże parowanie wody. Tworzące się masy stają się bardzo zasobne w wilgoć, z potencjałem do dużych, czasami nawalnych i długotrwałych, opadów deszczu.

Niż genueński – jak powstaje ten potężny układ?

Na jego rozwój duży wpływ ma ukształtowanie terenu – Alpy oraz Apeniny wymuszają unoszenie się mas powietrza, co sprzyja kondensacji pary wodnej i tworzeniu się chmur. Ciepłe wody Morza Liguryjskiego dostarczają energii niezbędnej do szybkiego pogłębiania się niżu.

Niż genueński ma złą sławę i, niestety, jest ona zasłużona. Potrafi on nieść tyle wilgoci, że tworzy ekstremalne opady, co z kolei powoduje powodzie. To właśnie ten niż odpowiada za tzw. powódź tysiąclecia w Polsce w 1997 roku, a także powodzie z lat 2010, 2014 i 2024. Również zalania Wenecji, tzw. acqua alta, to sprawka niży genueńskich.

Prognozy wskazują, że w najbliższych dniach nad Polską będzie silny niż genueński, przynosząc intensywne i długotrwałe opady deszczu. Z drugiej strony trwająca właśnie susza i towarzyszący jej niski stan rzek mogą uchronić nas przed grożącymi w takim wypadku powodziami. Jednak bezsprzecznie najbliższe dni to okres zwiększonego ryzyka podtopień i powodzi błyskawicznych, dlatego warto śledzić komunikaty i lokalne ostrzeżenia meteorologiczne.

Szlaki van Bebbera – stałe trasy niżu genueńskiego

Niż genueński zwykle porusza się dość dobrze określonymi „korytarzami”, zwanymi w szlakami van Bebbera. Wilhelm Jakob van Bebber był niemieckim meteorologiem żyjącym w XIX wieku. Zasłynął z klasyfikacji typowych tras niżów barycznych nad Europą. Jego prace miały duże znaczenie dla rozwoju synoptyki i prognozowania pogody. Z naszego punktu widzenia najbardziej interesujący jest szlak Vb, wiodący m.in. przez Austrię, Słowację i Polskę.

Niże genueńskie najczęściej tworzą się w okresie jesienno-zimowym oraz wczesną wiosną, czyli od listopada do marca, a ich częstotliwość może wynosić od kilku do kilkunastu przypadków rocznie. Jednak wyjątkowo silne i niebezpieczne są rzadsze niże tworzące się latem. Szczególnie groźne są ich skutki w rejonach górskich, gdzie mogą powodować powodzie oraz osunięcia ziemi.

Cyklony – od umiarkowanych po ekstremalnie groźne

A czym są cyklony? Za tą groźna nazwą kryje się jeden z rodzajów cyrkulacji mas powietrza – wirowy układ wiatru. Klasyfikacja ta nie oznacza siły wiatru, tylko jego sposób poruszania się. Cyklony są charakterystyczne dla układów niskiego ciśnienia. Najsilniejsze są cyklony tropikalne, które mogą powodować ogromne zniszczenia, a siła wiatru dochodzi w nich 300 km/godz. W naszej części świata takie cyklony jednak nie powstają.

Europejskim cyklonom jednak towarzyszą różne zjawiska, potencjalnie dość silne: wiatr, zmiany temperatury i ciśnienia, opady. Na półkuli północnej ruch powietrza w ich obrębie odbywa się przeciwnie do ruchu wskazówek zegara.

Nasza autorka

Magdalena Rudzka

Dziennikarka „National Geographic Traveler" i „Kaleidoscope". Przez wiele lat również fotoedytorka w agencjach fotograficznych i magazynach. W National-Geographic.pl pisze przede wszystkim o przyrodzie. Lubi podróże po nieoczywistych miejscach, mięso i wino.