Koty trafiły do Chin wyjątkową drogą. Na miejscu witano je rytuałami
Przyjęło się mówić, że koty chodzą swoimi drogami. Jak w takim razie pokonały drogę z Europy do Azji i kiedy? Najnowsze badanie genetyczne mruczków z Chin udziela odpowiedzi na te oraz inne pytania związane z udomowieniem kotów w Państwie Środka.
Spis treści:
Psy i koty to obecnie jedne z najpopularniejszych zwierząt domowych na świecie. Odgrywają rolę towarzyszy człowieka, będąc integralną częścią wielu gospodarstw domowych. Na przestrzeni wieków ich pozycja (i misja) w domostwach zmieniała się wielokrotnie. Przykładowo koty, po tym, jak udomowiono je około 10 tys. lat temu, wykorzystywano do zwalczania gryzoni zagrażających plonom. W starożytnym Egipcie czczono je jako symbole płodności, witalności i mądrości. W średniowieczu ponownie odgrywały kluczową rolę w zwalczaniu plag gryzoni, choć przez niektórych były postrzegane jako istoty diabelskie.
Jak koty wyszły poza Europę?
Najnowsze badanie opublikowane w serwisie preprintów bioRxiv odkrywa kolejny niepotwierdzony do tej pory rozdział długiej historii tych czworonogów. Naukowcy ustalili, że koty domowe najprawdopodobniej przybyły do Chin około 600 r. n.e., czyli ponad 1500 lat po ich wprowadzeniu do Europy. Według badania, koty podróżowały na wschód Jedwabnym Szlakiem. Słynny trakt handlowy łączył Azję z Europą między II wiekiem p.n.e. a XV wiekiem n.e.
W ramach badania naukowcy przeanalizowali szczątki 22 kotów z 14 stanowisk archeologicznych w Chinach. Część kości poddano datowaniu radiowęglowemu, a następnie sklasyfikowano gatunki. Były to albo Felis catus, czyli współczesne koty domowe, albo Prionailurus bengalensis – tzw. kotki bengalskie, które nigdy nie zostały udomowione, ale żyły blisko ludzi. W sumie czternaście z badanych szkieletów należało do kotów domowych. Naukowcy porównali też próbki DNA z globalną bazą danych genetycznych kotów.
Kot w dom, Bóg w dom
Koty trafiły do Chin jako prezenty od zachodnich kupców dla chińskich elit. Traktowano je jako cenne i egzotyczne zwierzęta. Szybko zdobyły ogromną popularność i stały się częścią chińskich wierzeń ludowych. Nieprzewidywalne zachowanie kotów – naprzemiennie zdystansowane i czułe – miało dodawać im uroku. – Starożytni Chińczycy odprawiali specjalne rytuały, gdy przyjmowali kota do swojego domu, traktując go jak honorowego gościa – tłumaczy Shu-Jin Luo z Uniwersytetu Pekińskiego, współautor badania.
Jeśli chodzi o faktycznie udomowione koty w Chinach, wszystkie przebadane okazy miały unikatowy podpis genetyczny zwany kladem IV-B. Choć rzadko występuje na Bliskim Wschodzie, ten wariant DNA znaleziono wcześniej u kota żyjącego w średniowiecznym Kazachstanie między 775 a 940 rokiem n.e. To najstarszy znany kot domowy odkryty na Jedwabnym Szlaku, co wskazuje, że koty trafiły do Chin właśnie tą starożytną trasą handlową. – Do tej pory były to tylko spekulacje – mówi Luo. – To pierwsze naukowe dowody potwierdzające tę hipotezę.
Najstarszy kot w Chinach
Najstarszy znany kot domowy w Chinach żył w prowincji Shaanxi między 706 a 883 rokiem. Były to czasy rządów dynastii Tang. Kocur miał krótką, białą lub częściowo białą sierść i długi ogon. Przypominał więc wiele współczesnych chińskich kotów domowych. Jego przodkowie najpewniej pochodzili z terenów dzisiejszego Kazachstanu.
Wcześniejsze badania sugerowały, że kotki bengalskie również mogły zostać częściowo udomowione przez chińskich rolników. Mieszkańcy wsi mieli docenić ich zdolność do wyławiania gryzoni i zaczęli je dokarmiać. Według najnowszej wiedzy koty te mogły znajdować się „na progu udomowienia”, ale prawdopodobnie nigdy w pełni nie trafiły na salony. – To jak dotąd największe i najbardziej kompleksowe badanie małych kotowatych żyjących blisko ludzi w Chinach – podkreśla Luo. Zebranie próbek archeologicznych tak rozległego okresu (5 tysięcy lat) było ogromnym wyzwaniem.
Koty w Polsce
A kiedy koty pojawiły się na ziemiach polskich? Według badań archeologicznych już w okresie rzymskim, czyli około II–III wieku n.e. Znaleziska z tego okresu, np. kości kotów odkryte w trakcie wykopalisk, wskazują, że mogły one przybyć do Polski razem z rzymskimi kupcami lub wojownikami. Z kolei badania na stanowisku archeologicznym w Opolu ujawniły szczątki kota domowego datowane na IX–X wiek, co sugeruje, że już wtedy koty były obecne we wczesnośredniowiecznych grodach słowiańskich. Prawdopodobnie pomagały chronić zapasy zboża przed gryzoniami.
Źródło: bioRxiv
Nasz autor
Mateusz Łysiak
Dziennikarz podróżniczy, rowerzysta, górołaz. Poza szlakiem amator kuchni włoskiej, popkultury i języka hiszpańskiego.