Konik polski – relikt tarpana, który przetrwał dzięki hodowli w Popielnie. Historia polskiego „cudu natury”

Konik polski to unikatowy relikt przyrodniczo-hodowlany i jedna z dziewięciu rodzimych ras koni. Zwierzęta tej rasy są nieduże, krępe, o myszatym umaszczeniu oraz niezwykłej wytrzymałości, którą sobie zapracowały na przydomek „cudu natury”. Są długowieczne, odporne na choroby, a ich twarde kopyta nie wymagają podkucia.

Konik polski – relikt tarpana i polskie dziedzictwo przyrodnicze

Pochodzi od wymarłego już gatunku konia, czyli tarpana, który do XVII wieku zamieszkiwał lesiste obszary wschodniej Polski, Litwy i Prus. W stanie dzikim ostatnie tarpany przetrwały do końca XVIII wieku. Ich późniejsze losy to już tylko hodowla w zwierzyńcach, skąd na przełomie XVIII i XIX wieku niektóre z nich trafiły do okolicznych chłopów. Tak rozpoczęła się era konika polskiego – niezwykłej rasy zachowującej cechy dzikich koni.

Historia konika polskiego jako rasy sięga badań prof. Tadeusza Vetulaniego, który w 1936 r. założył rezerwat hodowlany w Puszczy Białowieskiej, by dowieść leśnego pochodzenia konika. Po wojnie jego dzieło kontynuowano w Popielnie dzięki staraniom prof. Witolda Pruskiego. Stacja Badawcza Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Popielnie do dziś prowadzi unikatową w Europie, rezerwatową hodowlę konika polskiego.

Rezerwat w Popielnie – jak żyją konie?

W 1955 r. na półwyspie nad jeziorem Śniardwy wypuszczono pierwsze stado – ogiera Gordija i osiem klaczy z Białowieży. Od tego czasu rezerwat stale powiększano, zapewniając koniom przestrzeń i warunki do swobodnego życia. Do dziś konie żyją tam w warunkach maksymalnie zbliżonych do naturalnych.

Koniki polskie w Popielnie mają do dyspozycji ponad 1600 hektarów lasów i łąk. Stado stanowi cenną bazę genetyczną dla całej Polski, a ośrodek odgrywa kluczową rolę w ochronie rodzimej rasy. Koniki wykorzystywane są także w działaniach proekologicznych, np. w utrzymaniu bioróżnorodności i naturalnym kształtowaniu krajobrazu.

Jak podkreśla kierownik stacji dr Mamadou Moussa Bah, celem hodowli jest nie tylko ochrona konika, ale też promowanie jego znaczenia w polskiej kulturze i nauce. Stacja dzieli się efektami badań zarówno ze środowiskiem naukowym, jak i z odwiedzającymi Popielno turystami czy uczniami.

70-lecie hodowli – co wydarzy się we wrześniu?

Z okazji jubileuszu 70-lecia hodowli, 5–6 września 2025 odbędą się uroczystości otwarte dla publiczności. W programie m.in. próby użytkowości koników wierzchowych i zaprzęgowych, wpis młodych ogierów i klaczy do księgi stadnej, czempionat źrebiąt oraz wykłady poświęcone historii i współczesności hodowli.

Źródło: Nauka w Polsce

Nasza autorka

Magdalena Rudzka

Dziennikarka „National Geographic Traveler" i „Kaleidoscope". Przez wiele lat również fotoedytorka w agencjach fotograficznych i magazynach. W National-Geographic.pl pisze przede wszystkim o przyrodzie. Lubi podróże po nieoczywistych miejscach, mięso i wino.