Dlaczego nietoperze nie chorują na raka? „Supermoce” w genach i układzie odpornościowym

Spis treści

1. Jakie gatunki nietoperzy są odporne na raka?
2. Trzy „supermoce” nietoperzy chronią je przed rakiem
3. Czy wiedza o nietoperzach pomoże ludziom?

Zespół naukowców z Uniwersytetu w Rochester przebadał długowieczne nietoperze z czterech gatunków. Mogą one żyć wyjątkowo długo i nie zapadają na nowotwory. Przyczynę odnaleziono w genach i układzie odpornościowym, a wyniki badania mogą potencjalnie pomóc w walce z nowotworami u ludzi. Opublikowano je w artykule w czasopiśmie Nature Communications.

Jakie gatunki nietoperzy są odporne na raka?

Cztery powszechnie występujące gatunki nietoperzy posiadają „supermoce”, które pozwalają im żyć nawet 35 lat — co odpowiada około 180 latom w ludzkiej skali. A są to: nocek amerykański, mroczek brunatny, jutrzenkowiec jaskiniowy i owocowiec liścionosy.

Naukowcy pod kierunkiem dr Very Gorbunovej i dr Andreia Seluanova z Wydziału Biologii i Instytutu Onkologii Wilmot w USA przebadali niezwykłe predyspozycje zwierzaków do zwalczania raka. Odkryli, że nietoperze kontrolują rozrost komórek nowotworowych na trzy sposoby.

Trzy „supermoce” nietoperzy chronią je przed rakiem

Pierwszy to gen o nazwie p53, który pełni funkcję supresora nowotworów. Gen ten może „wyłączać” raka. Mutacje p53, które ograniczają jego działanie, występują w połowie wszystkich przypadków nowotworów u ludzi. U nocka amerykańskiego naukowcy wykryli dwie kopie tego genu, obie z wyższą aktywnością niż u ludzi. Wysoka aktywność p53 może eliminować komórki nowotworowe poprzez apoptozę – kontrolowane niszczenie komórek, obecne u wszystkich organizmów wielokomórkowych. P53 to jednak miecz obosieczny - zbyt wysoka aktywność tego genu zabija za dużo zdrowych komórek. Nietoperze potrafią jednak skutecznie równoważyć ten proces.

Druga „supermoc” nietoperzy to telomeraza – enzym pełniący kluczową rolę w starzeniu się organizmów. Pozwala komórkom dzielić się bez ograniczeń. W kontekście starzenia się to zaleta, bo wspiera regenerację tkanek. Gdyby jednak komórki dzieliły się w sposób niekontrolowany, doprowadziłoby to do szybkiego rozwoju nowotworów. I tu u nietoperzy wkracza wyższa aktywność genu p53. Eliminuje ona nadmiarowe komórki, zapobiegając rozwojowi raka.

Trzecia „supermoc” to bardzo sprawny u nietoperzy układ odpornościowy, który skutecznie zwalcza wiele groźnych patogenów. Ich organizmy lepiej rozpoznają i eliminują także komórki nowotworowe. Ludzki układ odpornościowy z wiekiem słabnie i gorzej kontroluje stany zapalne. Nietoperze potrafią je skutecznie kontrolować, dzięki czemu są odporne zarówno na chorobotwórcze mikroorganizmy (np. wirusy), jak i choroby związane ze starzeniem.

Czy wiedza o nietoperzach pomoże ludziom?

Badanie to potwierdza nową drogę walki z rakiem – aktywność genu p53. Nietoperze, choć komórki nowotworowe powstają u nich znacznie łatwiej niż u ludzi – potrafią je dużo skuteczniej zwalczać. Pierwsze leki onkologiczne ukierunkowane na aktywację p53 już istnieją, a kolejne są w fazie badań. Trzy „supermoce” nietoperzy wskazują jak można by jeszcze wzmocnić działanie tego genu, na przykład poprzez bezpieczne zwiększenie aktywności telomerazy. Oprócz nietoperzy w świecie zwierząt istnieje wiele innych gatunków odpornych na raka.

Źródło: National Geographic Polska, Nature Communications

Nasza autorka

Magdalena Rudzka

Dziennikarka „National Geographic Traveler" i „Kaleidoscope". Przez wiele lat również fotoedytorka w agencjach fotograficznych i magazynach. W National-Geographic.pl pisze przede wszystkim o przyrodzie. Lubi podróże po nieoczywistych miejscach, mięso i wino.