Kobiety żyją dłużej niż mężczyźni? Sprawdź, jak to wygląda u zwierząt

Zarówno naukowców, jak i ogół społeczeństwa od dawna intrygują stosunkowo duże i stałe różnice w przeżywalności między kobietami a mężczyznami. Panie na całym świecie żyją średnio o 5,4 roku dłużej niż panowie. Taka prawidłowość obserwowana jest niezależnie od kontekstu kulturowego czy społecznego.

Międzynarodowy zespół badaczy pod kierownictwem naukowców z Instytutu Antropologii Ewolucyjnej im. Maxa Plancka w Lipsku postanowił zbadać tę sprawę dogłębnie i sprawdzić, jak przeżywalność wygląda w przypadku zwierząt. Wnioski opublikowano w „Science Advances”.

Długowieczność zaklęta w genetyce?

U ssaków samice zazwyczaj żyją dłużej. Tak jest np. u pawianów i goryli. Jednak ten wzorzec nie jest uniwersalny: u wielu ptaków, owadów i gadów płcią żyjącą dłużej są samce.

Jedno z wyjaśnień genetycznych to tzw. hipoteza płci heterogametycznej – wskazuje na różnice w chromosomach płci. U ssaków samice mają dwa chromosomy X, podczas gdy samce mają tylko jeden chromosom X i jeden Y (co czyni je płcią heterogametyczną).

Niektóre badania sugerują, że posiadanie dwóch chromosomów X może chronić samice przed szkodliwymi mutacjami, dając im przewagę w przetrwaniu. U ptaków jednak system jest odwrócony: samice są płcią heterogametyczną – dlatego to samce żyją dłużej. Tyle że w nowe badanie nie do końca potwierdza tę hipotezę.

Dłuższe życie? To skomplikowane

Korzystając z danych z systemu zarządzania informacją zoologiczną dotyczących ponad 1176 gatunków ptaków i ssaków w ogrodach zoologicznych na całym świecie, naukowcy odkryli uderzający kontrast w długości życia potwierdzający hipotezę heterogametyczną:

u większości ssaków (72%) samice żyły dłużej, średnio o 12%;
u większości gatunków ptaków (68%) samce żyły dłużej, średnio o 5%.

Ale dalsze analizy zburzyły porządek. – Niektóre gatunki wykazywały odwrotny do oczekiwanego wzorzec – mówi główna autorka dr Johanna Stärk z Instytutu Maxa Plancka. – Na przykład u wielu ptaków drapieżnych samice są zarówno większe, jak i żyją dłużej niż samce. Zatem chromosomy płci mogą być tylko częścią tej historii – opowiada.

Przepis na dłuższe życie

We wnioskach naukowcy stwierdzają, że różnice w długości życia między płciami są głęboko zakorzenione w procesach ewolucyjnych – kształtowanych przez dobór płciowy i inwestycje rodzicielskie. A różnice genetyczne w systemie determinacji płci mogą również odgrywać rolę. Także czynniki środowiskowe wpływają na zakres tych różnic.

Porównanie populacji w ogrodach zoologicznych i dzikich wykazało, że różnice te były często mniejsze w ogrodach zoologicznych, ale rzadko zanikały. To odzwierciedla przypadek człowieka, gdzie postęp medycyny i warunków życia zmniejszył różnicę w długości życia, ale jej nie wyeliminował.

Oprócz genetyki w przeżywalności istotną rolę odgrywają również strategie reprodukcyjne. W wyniku doboru płciowego samce rozwijają charakterystyczne cechy, takie jak kolorowe upierzenie czy duże rozmiary ciała, które zwiększają sukces reprodukcyjny, ale mogą skracać życie.

Nowe badanie potwierdza to założenie: u ssaków poligamicznych, u których występuje silna konkurencja, samce zazwyczaj umierają wcześniej niż samice. Z drugiej strony wiele ptaków jest monogamicznych, co oznacza, że presja konkurencyjna jest mniejsza, a samce często żyją dłużej. Ogólnie rzecz biorąc, różnice były najmniejsze u gatunków monogamicznych, podczas gdy poligamia i wyraźne różnice w rozmiarach wiązały się z wyraźniejszą przewagą samic.

Źródło: Science Advances

Nasz autor

Szymon Zdziebłowski
Dziennikarz naukowy i podróżniczy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie. Miłośnik niewielkich, lokalnych muzeów. Uwielbia długie trasy rowerowe, szczególnie te prowadzące wzdłuż rzek. Lubi poznawać nieznane zakamarki Niemiec, zarówno na dwóch kółkach, jak i w czasie górskiego trekkingu.