10 nieznanych faktów o ptakach, które można spotkać w Polsce

Spis treści:

1. Skrzydlaty podróżnik – jak wróbel podbił świat?
2. Gdy sen nie wyłącza czujności – jak krzyżówki śpią?
3. Węchowy GPS gołębi
4. Dzięcioły i ich język – co czyni je tak wyjątkowymi?
5. Szpakowy didżej i jego wokalne umiejętności
6. Strategia na zdrowe potomstwo u modraszek
7. Mocny śpiew małego solisty – strzyżyka
8. Inteligencja srok
9. Nieprzypadkowe łysienie – plama lęgowa u ptaków
10. Rodzinne życie mew siwych

Życie ptaków to coś więcej niż latanie, śpiewanie i budowanie gniazd. Ich zachowania i zmysły nie tylko zaskakują, ale często obalają mity o „ptasich móżdżkach”. W ich świecie nic nie jest przypadkowe, a każdy szczegół ich życia pełni określoną rolę. Niektóre gatunki wykazują niezwykłe zdolności poznawcze, inne śpiewają niemal tak głośno, jak karetka przejeżdżająca na sygnale, a jeszcze inne mają język o długości ich ciała. Oto 10 faktów, które zmienią sposób, w jaki patrzysz na ptaki.

Skrzydlaty podróżnik – jak wróbel podbił świat?

Wróbel zwyczajny to ptak o wyjątkowo szerokim zasięgu geograficznym – w ciągu ok. 170 lat skolonizował niemal całą Ziemię poza Antarktydą. Jego ród najprawdopodobniej wyewoluował w Afryce, a najstarsze ślady, sprzed ponad 100 tys. lat, znaleziono na terenie dzisiejszego Izraela. Wróbel od dawna towarzyszy człowiekowi, a wraz z rozwojem rolnictwa dotarł również do Europy. Odnotowano ponad 250 przypadków jego introdukcji lub translokacji, z których pierwsza była w 1851 r. w Nowym Jorku.

Gdy sen nie wyłącza czujności – jak krzyżówki śpią?

Krzyżówki śpią z głową schowaną w piórach, często mając jedno oko zamknięte, a drugie od czasu do czasu pozostaje otwarte. To efekt tzw. snu jednostronnego. Naukowcy odkryli, że część mózgu, która odpowiada za otwarte oko wykazuje aktywność typową dla czuwania, podczas gdy druga połowa przechodzi w stan snu. Dzięki temu krzyżówki mogą jednocześnie spać i obserwować otoczenie, co zwiększa ich szansę na przetrwanie i uniknięcie drapieżników.

Węchowy GPS gołębi

Gołębie od wieków wykorzystywano do przenoszenia wiadomości, a ich wyjątkowa orientacja w terenie długo pozostawała zagadką. Dziś wiadomo, że kluczową rolę w nawigacji odgrywa zmysł węchu. Według badań, ptaki z zatkanym prawym nozdrzem miały trudności z odnalezieniem drogi do domu – częściej się zatrzymywały i badały otoczenie niż te, które mogły swobodnie oddychać przez prawy otwór nosowy. Dowodzi to, że gołębie nie odbierają zapachów jednakowo – skutecznie wyczuwają je przez prawe nozdrze.

Dzięcioły i ich język – co czyni je tak wyjątkowymi?

Język dzięcioła to niezwykle wyspecjalizowane narzędzie do wydobywania pożywienia. Rozpoczyna się w okolicach nozdrzy, a następnie ciągnie się ku tyłowi, rozdwaja się i owija czaszkę, by połączyć się ponownie u podstawy dzioba. Może osiągać do 20 cm długości, a jego lepkie zakończenie wyposażone w drobne haczyki umożliwia wyciąganie owadów z głębokich szczelin pod korą drzew.

Szpakowy didżej i jego wokalne umiejętności

Szpaki były znane już starożytnym Grekom i Rzymianom, którzy trzymali je w swoich domach dzięki zdolnościom dźwiękonaśladowczym. Dziś bywają określane jako „hip-hopowi pieśniarze” wśród polskich ptaków. Potrafią imitować głosy innych gatunków oraz je przekształcać. Choć szpacza pieśń nie zawsze brzmi harmonijnie, zadziwia różnorodnością. Może przypominać skrzeczenie sroki, plegotanie kawki, klangor żurawia, a nawet ludzką mowę.

Strategia na zdrowe potomstwo u modraszek

Modraszka to drugi najliczniejszy gatunek sikor w Polsce. Zakłada gniazda w dziuplach i budkach lęgowych. Samica buduje je w pojedynkę i składa od 7 do 13 jaj, wykorzystując m.in. mech, trawę i pióra. Co ciekawe, wnętrze wzbogaca aromatycznymi roślinami, takimi jak lawenda, krwawnik, mięta wonna, kocanka włoska i bluszczyk kurdybanek. Badania wykazują, że te dodatki nie tylko odstraszają pasożyty, ale również poprawiają zdrowie piskląt.

Mocny śpiew małego solisty – strzyżyka

Strzyżyk to drobny ptak o brązowym upierzeniu i zadartym ogonie. Jest trzecim najmniejszym ptakiem Europy. Waży zaledwie od 6 do 12 gramów, a jego głos może być słyszany nawet z odległości do 500 metrów. Zarejestrowano, że śpiew strzyżyka osiąga poziom 91,3 dB – podobny do miejskiego ruchu ulicznego czy młota pneumatycznego (ok. 90 dB). Dla porównania: karetka na sygnale ma ok. 110 dB. Przykład ten doskonale dowodzi, że siła głosu nie zawsze idzie w parze z rozmiarem.

Inteligencja srok

Sroki to jedne z najinteligentniejszych ptaków – chowają zapasy, rywalizują o pożywienie, a nawet wykradają jaja i pisklęta z cudzych gniazd. Często uchodzą za złodziejki i oszustki, co przysłania ich wyjątkowy spryt. W 2008 r. niemieccy badacze odkryli, że sroki potrafią rozpoznać się w lustrze – co wcześniej przypisywano wyłącznie ssakom. Gdy na ich piórach pojawiły się kolorowe plamki niektóre ptaki próbowały je usunąć, ale tylko wtedy, gdy widziały je w lustrze.

Nieprzypadkowe łysienie – plama lęgowa u ptaków

Plama lęgowa to obszar nagiej skóry na brzuchu ptaka, pojawiający się przed wysiadywaniem. Brak piór w tym miejscu ułatwia przekazywanie ciepła i pomaga regulować liczbę jaj. Już w XVII w. przyrodnik Martin Lister dostrzegł, że po usunięciu jaj z gniazda jaskółki dymówki składały znacznie więcej – nawet do 19 sztuk zamiast typowych pięciu. U wróbli zaobserwowano podobne zjawisko. Brak jaj oznaczał brak stymulacji dotykowej w plamie lęgowej, co napędzało dalsze ich składanie.

Rodzinne życie mew siwych

Mewa siwa to rzadki w Polsce gatunek ptaka, który zasiedla wyspy i mielizny rzek. Jej krajowa populacja szacowana jest na 800–1200 par, przez co trafiła na „Czerwoną listę ptaków Polski” jako gatunek narażony na wyginięcie. Dzięki dr. Bukacińskiemu, który od 1984 r. badał mewy, zmieniono nazwę „mewa pospolita” na „mewa siwa”. W jego badaniach odkryto, że kolonie tych ptaków funkcjonują jak wielkie rodziny, a osierocone pisklęta często są adoptowane przez spokrewnione osobniki, np. ciotki lub babcie.