Trwa Konkurs Chopinowski. Psycholożka zdradza, jak muzycy radzą sobie z tremą i czego możemy się od nich nauczyć

Między 2 a 23 października 2025 roku trwa XIX Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina, czyli tak zwany Konkurs Chopinowski. Do Warszawy zjeżdża 84 finalistów z 20 różnych krajów. To doświadczeni muzycy, ale nadal muszą mierzyć się z tremą – psycholożka muzyki dr Julia Kaleńska-Rodzaj opowiada, jak sobie z nią radzą.

Jak działa trema?

Przed i bezpośrednio po wejściu na scenę puls i ciśnienie tętnicze krwi rośnie. To naturalna reakcja organizmu na stres – ten chce jak najlepiej przygotować nas na czekającą nas „walkę”. Występ wywołuje wiele emocji: obawę, niepewność, dumę, radość czy wstyd.

Emocje te mogą wywoływać blokadę psychofizyczną: napięcie mięśni, suchość w ustach czy pocenie się. Wielu muzyków mówi, że mimo lat doświadczenia nie do końca poradziło sobie z tremą. Udaje im się za to ją zamaskować lub… przekuć w ekscytację wynikającą z grania utworów Fryderyka Chopina.

Nawet jeśli zamiast przerażenia występujących dopada na scenie radość, to czas przed publicznością wydaje się płynąć szybciej, a przez głowę przechodzą setki myśli na minutę. To moment, od którego może zależeć kariera. Jak sobie z tym poradzić?

Tylko spokój nas uratuje, czyli jak poradzić sobie z tremą

Natłok myśli sprawia, że muzyk może grać szybciej, niż planował. Wbrew pozorom nie znaczy to tylko, że utwór szybciej się skończy: artyści to nie maszyny, a późniejsza część koncertu może być bardziej wymagająca niż jego początek. Przykłady? Trzecia, ostatnia część koncertu fortepianowego e-moll op. 11, Rondo: Vivace, która potrafi sprawić wykonawczy problem.

– Dlatego tak ważne jest, aby dać sobie chwilę na adaptację i skupić się na najważniejszym celu: muzyce i zanurzeniu w dźwiękach – tłumaczy dr Kaleńska-Rodzaj. Skoncentrowanie się na jednym konkretnym celu to rada, którą z powodzeniem można wykorzystać np. podczas występów publicznych, a bardzo pomagają w tym techniki wyciszania, np. oddechowe.

Przejmowanie się tylko tym, nad czym ma się kontrolę

Artyści występujący w trakcie konkursu nie mają wpływu na wiele jego elementów: nie wiedzą, kiedy będą występować czy jakie będzie nastawienie jurorów. Według ekspertki kluczem do sukcesu na konkursie jest skupienie się tylko na tym, co można kontrolować. W tym wypadku może być to kolejność klawiszy.

Zachęca ona, by scenę potraktować jak piaskownicę: skupić się na tym, co chce się zbudować, a nie co w danej chwili myślą odbiorcy, co odczuwają i czy dobrze się bawią. To wyjdzie samo – wszyscy wiemy, jak dobrze słucha się muzyka bez reszty pochłoniętego dźwiękiem. Równie dobrze słucha się skoncentrowanego na zadaniu mówcy.

Czy wrażliwi mają większą tremę?

– [Wrażliwość emocjonalna] to supermoc, dzięki której artysta czuje i rozumie muzykę. Ale cecha ta ma też ciemną stronę: jej posiadacz na co dzień mocniej niż inni odbiera różne bodźce. Dlatego uczymy się, jak tę wrażliwość doceniać i jak w natłoku bodźców o siebie zadbać – mówi o swojej pracy z muzykami psycholożka.

Jak poradzą sobie artyści w tym roku? Konkurs Chopinowski już trwa, a warto go śledzić – między innymi po to, by zobaczyć, jak radzą sobie z tremą profesjonalni muzycy. Następna taka okazja dopiero w 2030 roku.

Źródła: PAP, naukawpolsce.pl

Nasz autor

Jonasz Przybył

Redaktor i dziennikarz związany wcześniej m.in. z przyrodniczą gałęzią Wydawnictwa Naukowego PWN, autor wielu tekstów publicystycznych i specjalistycznych. W National Geographic skupia się głównie na tematach dotyczących środowiska naturalnego, historycznych i kulturowych. Prywatnie muzyk: gra na perkusji i na handpanie. Interesuje go historia średniowiecza oraz socjologia, szczególnie zagadnienia dotyczące funkcjonowania społeczeństw i wyzwań, jakie stawia przed nimi XXI wiek.