Mikroplastik uszkadza twój mózg na 5 sposobów. Jak to się dzieje?
Zanieczyszczenie mikroplastikiem jest wszechobecne, a niewidoczne gołym okiem cząstki znajdują się w jedzeniu, wodze i powietrzu. Najnowsze badania wskazują, że mikroplastik może akumulować się w ludzkim mózgu, wywołując szereg reakcji prowadzących do uszkodzeń nerwów czy zaburzeń funkcji poznawczych. Naukowcom udało się wyróżnić 5 mechanizmów, przez które tak się dzieje.
Szacuje się, że dorośli mogą spożywać nawet 250 gramów mikroplastików rocznie. Ma on przyczyniać się do rozwoju wielu chorób neurodegradacyjnych: m.in. alzheimera czy parkinsona. Na jakie sposoby plastik szkodzi układowi nerwowemu i jak się zabezpieczyć?
Jak mikroplastik trafia do mózgu?
Mikroplastik to drobne fragmenty tworzyw sztucznych o średnicy poniżej 5 mm, które powstają w wyniku rozkładu większych odpadów plastikowych. Związki te przedostają się do organizmu na wiele sposobów: za pomocą zanieczyszczonych owoców morza, soli, żywności przetworzonej, torebek herbaty, plastikowych desek do krojenia, napojów czy warzyw uprawianych w skażonej glebie. Dodatkowo mikroplastiki obecne są w powietrzu – unoszą się z dywanów, są składnikiem kurzu czy syntetycznych tkanin.
Rola bariery krew-mózg
Choć większość mikroplastików jest usuwana z organizmu, badania wykazują, że mogą one gromadzić się w organach, w tym w mózgu. To odkrycie rodzi poważne obawy o wpływ mikroplastików na zdrowie neurologiczne człowieka. Jak dokładnie do niego przenikają?
Bariera krew-mózg (BKM) to specjalistyczna struktura naczyń krwionośnych i komórek, która chroni mózg przed dostępem szkodliwych substancji z krwiobiegu. Jej zadaniem jest selektywne przepuszczanie składników odżywczych i blokowanie toksyn. Badania naukowe wykazują, że mikroplastik może osłabiać tę barierę, czyniąc ją bardziej przepuszczalną. Kiedy bariera staje się „nieszczelna”, do tkanki mózgowej mogą przedostawać się nie tylko mikroplastiki, ale również inne toksyczne związki i patogeny.
5 sposobów, na jakie mikroplastik niszczy mózg
Międzynarodowy zespół badaczy z University of Technology Sydney oraz Auburn University, na podstawie dostępnych badań i literatury, wskazał 5 kluczowych mechanizmów dewastującego oddziaływania mikroplastiku na mózg. Swoje wnioski naukowcy opublikowali w czasopiśmie „Molecular and Cellular Biochemistry”. Są to:
- Pobudzanie komórek odpornościowych i wywoływanie stanu zapalnego – mózg traktuje mikroplastiki jako obce ciała, co prowadzi do aktywacji komórek odpornościowych i zapalenia.
- Wywoływanie stresu oksydacyjnego – mikroplastiki zwiększają liczbę niestabilnych cząsteczek tlenowych, które mogą uszkadzać komórki. Osłabiają także systemy antyoksydacyjne organizmu.
- Uszkodzenia bariery krew-mózg – mikroplastiki osłabiają tę barierę, czyniąc ją bardziej przepuszczalną. To ułatwia dostęp do mózgu toksyn.
- Zaburzenia funkcji mitochondriów – mikroplastiki zakłócają produkcję ATP, podstawowego paliwa dla komórek, co osłabia działanie neuronów.
- Bezpośrednie niszczenie neuronów – całościowe działanie mikroplastików prowadzi do bezpośredniej degeneracji komórek nerwowych.
Źródła mikroplastiku i jak ich unikać
Według naukowców z UTS i Auburn University mikroplastiki obecne są niemal wszędzie. W codziennym życiu jesteśmy narażeni na kontakt nawet poprzez plastikowe pojemniki i deski do krojenia, syntetyczne ubrania i pościel, suszarki bębnowe czy przetworzoną i pakowaną żywność.
Aby ograniczyć narażenie, badacze zalecają:
- stosowanie naturalnych materiałów zamiast syntetycznych,
- unikanie plastiku w kuchni i podczas przechowywania żywności,
- ograniczenie spożycia wysoko przetworzonej żywności,
- częste wietrzenie i czyszczenie pomieszczeń, by zmniejszyć obecność mikroplastików w kurzu domowym.
Dr Keshav Raj Paudel z UTS sugeruje potrzebę zmiany codziennych nawyków i redukcję użycia plastiku. Autorzy badania kontynuują prace laboratoryjne w celu lepszego zrozumienia mechanizmów wpływu mikroplastików na funkcjonowanie komórek mózgowych.
Źródło: Molecular and Cellular Biochemistry, UTS
Nasz autor
Jonasz Przybył
Redaktor i dziennikarz związany wcześniej m.in. z przyrodniczą gałęzią Wydawnictwa Naukowego PWN, autor wielu tekstów publicystycznych i specjalistycznych. W National Geographic skupia się głównie na tematach dotyczących środowiska naturalnego, historycznych i kulturowych. Prywatnie muzyk: gra na perkusji i na handpanie. Interesuje go historia średniowiecza oraz socjologia, szczególnie zagadnienia dotyczące funkcjonowania społeczeństw i wyzwań, jakie stawia przed nimi XXI wiek.