Hilary Koprowski to wybitny polski lekarz. Ocalił tysiące istnień dzięki opracowaniu szczepionek

Spis treści:

1. Dzieje Hilarego Koprowskiego
2. Co wynalazł Hilary Koprowski?
3. Koprowski i walka o dobre imię

Hilary Koprowski urodził się 1916 r. w Warszawie, ale już w wieku 23 lat wyemigrował z Polski. Na stałe osiadł w USA, gdzie dokonywał przełomowych odkryć z dziedziny medycyny. Zmarł w 2013 roku w Filadelfii.

Dzieje Hilarego Koprowskiego

Koprowski określany bywa człowiekiem renesansu. Urodził się w rodzinie o korzeniach żydowskich. Początkowo wcale nie było takie oczywiste, że zwiąże swoje życie z medycyną i wakcynologią. Z Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Reja w Warszawie wyniósł wielkie zamiłowanie do poezji, a dzięki zajęciom w Warszawskim Konserwatorium nauczył się gry na pianinie.

„Ze swym usposobieniem pasjonata miał szczere zacięcie zostać koncertującym pianistą. Później, kontynuując pełną sukcesów karierę naukową w medycynie, nie rozstawał się podczas podróży służbowych z nutami ulubionych utworów” – pisze we wspomnieniu o Koprowskim prof. Andrzej B. Legocki.

Jeszcze przed II wojną światową ukończył studia medyczne na Uniwersytecie Warszawskim. W momencie rozpoczęcia wojny przebywał poza krajem, co być może zmieniło jego życie. We Włoszech zgłosił się jako ochotnik do służby medycznej wśród osób chcących zaciągnąć się do oddziałów polskich, organizowanych w państwach niezajętych przez Niemców.

Jednak już w 1940 roku opuścił Europę wraz ze swoją rodziną. Początkowo trafił do Brazylii, gdzie rozpoczął pracę w Laboratorium Żółtej Febry. A w 1944 roku na stałe przeniósł się do miejscowości Wynnewood pod Filadelfią. Tam mieszkał do końca życia.

Co wynalazł Hilary Koprowski?

Szczepionka przeciw polio

Największym dokonaniem polskiego medyka było opracowanie pierwszej skutecznej szczepionki przeciwko chorobie Heinego-Medina . Było to ważne dokonanie, bo choroba ta jest bardzo dotkliwa. Jest to ostra wirusowa choroba zakaźna wywołana przez trzy typy wirusa polio. Szerzy się głównie drogą pokarmową lub, w mniejszym stopniu, drogą kropelkową. Wirus atakuje układ nerwowy i może wywołać uszkodzenie nerwów. Objawy? Niedowład lub porażenie mięśni. Choroba może też doprowadzić do zgonu.

Do wytworzenia szczepionki prof. Koprowski używał wirusa wzrastającego w bawełniaku wszczepianego kolejno szczurom. Co ciekawego, Koprowski pierwsze eksperymenty ze szczepionką przeprowadził sam na sobie. Zażyli ją doustnie również jego współpracownicy. Dopiero potem, w 1950 roku, preparat wytworzony w oparciu o wirusa inaktywowanego, podano dziecku, a kolejno zaszczepiono grupę 20 dzieci. U wszystkich pojawiały się odpowiednie przeciwciała. Oznacza to, że stały się odporne na atak wirusa.

W kolejnych latach szczepionkę opracowaną przez Koprowskiego zastosowano do masowych szczepień w Kongo Belgijskim (obecnie Zair), Rwandzie, a kolejno w Polsce i Chorwacji. Szczepienie w Polsce było konieczne. W latach 50. XX wieku co roku na chorobę Heinego-Medina zapadło kilka tysięcy dzieci. W 1958 roku epidemia osiągnęła maksymalną liczbę 6 tysięcy zachorowań. Jak wiemy, preparaty medyczne bywają drogie i trudno osiągalne. Koprowski dzięki swoim znajomościom i kontaktom wymógł na firmie farmaceutycznej Wyeth nieodpłatną dystrybucję dziewięciu milionów dawki szczepionki przeciwko polio w Polsce.

Rok później liczba zachorowań wyniosła około tysiąca, a w kolejnych latach spadła do kilkudziesięciu. Wirus ten nadal istnieje i jest niebezpieczny. Choroba, którą wywołuje, nadal jest problemem. W Polsce cierpi na nią na przykład działaczka humanitarna i europosłanka, Janina Ochojska (urodziła się w 1955 roku, a choroba dosięgła ją w pierwszych miesiącach życia).

Koprowski opracował szczepionkę przeciwko polio wspólnie z Jonaszem Salkiem i Albertem Sabinem. Było to na tyle ważne odkrycie, że Komitet Noblowski rozważał przyznanie im nagrody. Jednak skutecznie blokował taką nominację Sven Gard (1905–98), profesor bakteriologii i wirusologii w Instytucie Karolinska, o czym pisał na łamach „Polityki” prof. Andrzej Hennel.

Szczepionki przeciwko wściekliźnie

Profesor Koprowski opracował także bezpieczną szczepionkę przeciw wściekliźnie dzięki wykorzystaniu metody hodowli wirusa wścieklizny w zarodkach kurzych. Jej atutem było to, że nie jej podanie nie sprawiało tak dużego bólu (podanie domięśniowe lub podskórne, a nie w brzuch), jak wcześniejszego preparatu opracowanego przez Ludwika Pasteura.

Koprowski opracował również doustną szczepionkę przeciw wściekliźnie. Była powszechnie stosowana w weterynarii. A dzięki formie, w łatwy sposób można było ją podawać dzikim zwierzętom

Koprowski i walka o dobre imię

Koprowski nie tylko nie dostał Nagrody Nobla, ale padł też ofiarą pomówienia. W mediach pojawiła się informacja, że wirus HIV pojawił się wśród ludzki w wyniku wymknięcia się spod kontroli i zmutowania zwierzęcego odpowiednika wirusa SIV (Simian Immunodeficiency Virus). Miało do tego dojść, gdy zespół polskiego badacza pracował nad szczepionką w stacji weterynaryjnej w ówczesnym Kongo Belgijskim.

Prof. Hilary Koprowski błyskawicznie zaprzeczył. Oświadczył, że pracował na narządach innych małp: makaków i rezusów, które nie są podatne na SIV. Mleko się jednak rozlało i informacja poszła w świat. Świat medyczny postanowił sprawdzić tę plotkę. Kilka zespołów badawczych przebadało z zastosowaniem testów genetycznych pierwsze szczepionki Koprowskiego. Wynika z nich, że profesor Koprowski mówił prawdę i padł ofiarą pomówienia.

Źródła: PZH, POLITYKA, Andrzej B. Legocki (Nauka 2/2013)

Nasz autor

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.