Siostra króla, która stworzyła bajkowe miasto – historia Wilhelminy z Bayreuth

Spis treści:

1. Wilhelmina z Bayreuth – artystyczna dusza wśród „sztywnych” Hohenzollernów
2. Przekształcenie Bayreuth w kulturalną stolicę Frankonii – wizja Wilhelminy z Bayreuth
3. Najważniejsze miejsca związane z Wilhelminą z Bayreuth – ślady artystycznego geniuszu
4. Jak dotrzeć z Polski do Bayreuth i co warto wiedzieć – praktyczny przewodnik

Bayreuth, niewielkie miasto w północnej Bawarii to jedno z najczęściej odwiedzanych przez turystów z Polski miast tej części Niemiec. O tym, jak bardzo upodobaliśmy sobie to miejsce, świadczą lokalne statystyki. W ostatnich latach Polacy zajmują pierwsze miejsce na liście nacji odwiedzających Bayreuth.

Miasto przyciąga nie tylko wygodną lokalizacją w drodze na południe Europy, ale również wyjątkowym na skalę europejską dziedzictwem baroku. A tę architektoniczną i kulturalną świetność zawdzięcza bawarskie miasto jednej kobiecie – Wilhelminie Pruskiej. Choć urodziła się na dworze króla Prus, to właśnie tu jako margrabina Bayreuth odcisnęła niezatarte piętno na europejskiej kulturze, sztuce i architekturze. Dzięki niej powstały wyjątkowe pałace, parki i opera, która jest dziś uznawana za jedną z najpiękniejszych na świecie.

Wilhelmina z Bayreuth – artystyczna dusza wśród „sztywnych” Hohenzollernów

Wilhelmina urodziła się 3 lipca 1709 roku jako córka króla Prus Fryderyka Wilhelma I i królowej Zofii Doroty z Hanoweru. Była najstarszą z dziesięciorga rodzeństwa, a jej młodszym bratem był późniejszy Fryderyk Wielki, z którym łączyła ją skomplikowana, ale głęboka więź intelektualna i emocjonalna. Od najmłodszych lat przejawiała niezwykły talent literacki, muzyczny i architektoniczny, który rozwijała mimo surowych realiów wychowania na pruskim dworze.

Początkowo planowano, że Wilhelmina zostanie królową Anglii – miała poślubić księcia Walii, przyszłego Jerzego II. Byłoby to korzystne politycznie dla obu dynastii, jednak pałacowe intrygi i napięcia między Prusami a Wielką Brytanią przekreśliły te plany. Kulisy zerwanych zaręczyn były dramatyczne i pozostawiły trwały ślad w psychice Wilhelminy, co wielokrotnie opisywała w swoich pamiętnikach.

Ostatecznie została wydana za mąż za znacznie niższego rangą margrabię Fryderyka z Bayreuth, co było typowym dla epoki posunięciem politycznym – miało na celu zacieśnienie więzi między Frankonią a Prusami. Choć małżeństwo nie było wolne od trudności, Wilhelmina szybko zdobyła znaczącą pozycję na dworze w Bayreuth. Wykorzystała ją, by przekształcić miasto w centrum sztuki i kultury – nazywane później „małym Weimarem”. Z jej inicjatywy powstał m.in. wspaniały teatr operowy, tzw. Opera Margrabiów, zaliczana dziś do najpiękniejszych barokowych teatrów w Europie.

Nie była tylko bierną księżną, ale aktywną mecenaską, pisarką i myślicielką o szerokich horyzontach. Jej korespondencja z bratem Fryderykiem Wielkim oraz filozofami epoki oświecenia, w tym z Wolterem, świadczy o jej intelektualnej niezależności i szerokich zainteresowaniach. Jej pisma są do dziś cenionym źródłem wiedzy o życiu arystokracji XVIII wieku.

Przekształcenie Bayreuth w kulturalną stolicę Frankonii – wizja Wilhelminy z Bayreuth

Po przeprowadzce do Bayreuth Wilhelmina nie ograniczyła się do roli żony margrabiego – przeciwnie, szybko stała się siłą napędową artystycznego i architektonicznego rozwoju regionu. Dzięki jej wizjonerskiemu podejściu i determinacji, niewielkie wówczas miasto przeobraziło się w jeden z najważniejszych ośrodków kultury na terenie ówczesnej Frankonii.

Wilhelmina zainicjowała szeroko zakrojoną przebudowę Bayreuth – od reprezentacyjnych ogrodów w stylu francuskim, przez modernizację Pałacu Margrabiów, po budowę nowych gmachów użyteczności publicznej. Największym dziełem jej mecenatu stała się Opera Margrabiów, czyli barokowy Teatr Operowy, zaprojektowany przez włoskiego architekta Giuseppe Galli Bibienę i uznawany dziś za arcydzieło architektury teatralnej XVIII wieku. W 2012 roku obiekt ten został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Jako kobieta renesansu, Wilhelmina nie tylko finansowała i nadzorowała realizację projektów artystycznych, ale sama również tworzyła. Pisała sztuki teatralne, komponowała utwory muzyczne, a także rozwijała żywą korespondencję z intelektualistami epoki. Szczególne miejsce w jej życiu zajmował Wolter, z którym wymieniała poglądy na temat filozofii, polityki i literatury. Ich listy stanowią dziś bogate źródło wiedzy o ideach Oświecenia i roli kobiet w kulturze tamtej epoki.

Dzięki jej zaangażowaniu Bayreuth zyskało miano „małego Weimaru”, a jej działania stanowią niezwykły przykład kobiecego wpływu na kulturę i architekturę XVIII wieku, daleko wykraczającego poza ramy konwencjonalnej roli kobiety arystokratycznej.

Najważniejsze miejsca związane z Wilhelminą z Bayreuth – ślady artystycznego geniuszu

Dziedzictwo Wilhelminy nie ogranicza się do zapisów historycznych – ślady margrabiny wciąż są widoczne w architekturze i sztuce Bayreuth. Miasto zawdzięcza jej nie tylko rozkwit kultury, ale również imponujące kompleksy pałacowe i ogrody, które stanowią dziś atrakcje turystyczne o światowej renomie.

Opera Margrabiów w Bayreuth

To bez wątpienia największe osiągnięcie Wilhelminy jako mecenaski sztuki. Teatr, zaprojektowany przez Giuseppe Galli-Bibienę, zachwyca barokowym przepychem i wyjątkową akustyką. Uważana za najlepiej zachowany barokowy teatr operowy na świecie, opera została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 2012 roku. W jej wnętrzach znajduje się dziś nowoczesne muzeum oraz centrum dla gości, które umożliwia bliski kontakt z historią muzyki i teatru XVIII wieku.

Nowy Pałac i Ogrody (Neues Schloss)

Po zniszczeniach pożaru dawnego pałacu, Wilhelmina nadzorowała budowę Nowego Pałacu, który miał reprezentować nowoczesne ideały estetyczne epoki oświecenia. Wnętrza zachwycają lustrzanymi gabinetami, rokokowymi salami i symboliką mitologiczną, charakterystyczną dla epoki. W pałacu mieści się dziś Muzeum Margrabiny Wilhelminy, prezentujące kolekcję fajansu bayreuckiego, dzieła malarstwa niemieckiego i holenderskiego, a także pamiątki związane z życiem i twórczością Wilhelminy. W ogrodach można spotkać panie spacerujące w strojach z epoki.

Erem i Park Ermitaż – duchowe i artystyczne azyle Wilhelminy

W 1735 roku Wilhelmina zainicjowała przebudowę pustelni monastycznej (Eremu) w niezwykłe miejsce kontemplacji, sztuki i filozofii. Powstała tam m.in. Świątynia Słońca, inspirowana kultami antycznymi, oraz oranżeria z 40 popiersiami cesarzy rzymskich, które miały symbolizować potęgę historii. Całość dopełniają sala muzyczna, japoński gabinet i przestrzenie pełne filozoficznej symboliki, gdzie arystokratyczna elita mogła oddawać się rozmowom o sztuce, literaturze i sensie istnienia.

Ogromne wrażenie robi również Park Ermitaż (Eremitagenpark) – monumentalny kompleks ogrodowo-pałacowy położony na obrzeżach Bayreuth. To miejsce szczególne dla Wilhelminy, która zainicjowała jego przebudowę w duchu symboliki oświeceniowej. Wśród bujnej zieleni znajdują się m.in. Pałac Stary, fontanna słońca, liczne pawilony, aleje spacerowe oraz oranżeria z portretami cesarzy rzymskich.

Jak dotrzeć z Polski do Bayreuth i co warto wiedzieć – praktyczny przewodnik

Dojazd z Polski

Bayreuth jest dobrze skomunikowane z Polską, a dojazd nie sprawia większych trudności:

• Pociągiem: najwygodniejsza trasa to połączenie Warszawa–Berlin, a następnie przesiadka na pociągi regionalne lub ICE w kierunku Bayreuth. Cała podróż zajmuje około 9–11 godzin w zależności od przesiadek.
• Autobusem: z większych miast, takich jak Warszawa, Wrocław czy Kraków, kursują autokary międzynarodowe – podróż trwa około 11–13 godzin.
• Samolotem: najbliższe lotniska, na który lądują samoloty z Polski, znajdują się w Monachium i Frankfurcie. Z każdego z nich można dotrzeć do Bayreuth pociągiem prosto z lotniska.
• Samochodem: Bayreuth leży przy autostradzie A9 łączącej Berlin z Monachium. Dojazd z południowej Polski (np. z Katowic) zajmuje około 6 godzin.

Gdzie się zatrzymać

W samym centrum Bayreuth znajduje się wiele hoteli o różnej klasie. Warto wziąć pod uwagę Hotel Rheingold (Ausstraße 2) – wygodny ze smacznymi śniadaniami po bawarsku oraz wysoko oceniany Liebesbier Urban Art Hotel (Andreas-Maisel-Weg 1). Oba hotele są położone zaledwie kilka minut spacerem od głównych atrakcji miasta – Opery Margrabiów, rynku, muzeów i parków.

Co warto zobaczyć – muzea i atrakcje

Bayreuth to prawdziwy raj dla miłośników historii, sztuki i muzyki. To miasto wiąże swoją historię nie tylko z Wilhelminą Pruską i jej barokowym dziedzictwem, ale również z Ryszardem Wagnerem, który tu spędził większość swojego zawodowego życia. Oto najważniejsze miejsca, które warto odwiedzić:

• Muzeum Richarda Wagnera – mieści się w willi Wahnfried, dawnej rezydencji kompozytora. Ekspozycja poświęcona jest jego życiu, twórczości i wpływowi na muzykę XIX wieku.
• Nowy Pałac (Neues Schloss) – oprócz rokokowych wnętrz mieści Muzeum Margrabiny Wilhelminy oraz kolekcje fajansu i malarstwa.
• Opera Margrabiów (Markgräfliches Opernhaus) – barokowy teatr uznawany za najpiękniejszy tego typu obiekt w Europie. Dziś można go zwiedzać z przewodnikiem i nowoczesnym centrum wystawienniczym.
• Dom Festiwalowy (Bayreuther Festspielhaus) – jedno z najsłynniejszych miejsc kultury muzycznej na świecie. Został zbudowany z inicjatywy Richarda Wagnera specjalnie na potrzeby wystawiania jego oper w sposób zgodny z jego artystyczną wizją. Otwarty w 1876 roku, imponuje surową architekturą zewnętrzną, która kontrastuje z doskonałą akustyką wnętrza i wyjątkową konstrukcją sceny. To właśnie tutaj co roku odbywa się Festiwal Wagnerowski, przyciągający melomanów i krytyków z całego świata.

Źródło: Bayreuth Tourismus

Nasz ekspert

Łukasz Załuski

Redaktor naczelny „National Geographic Polska” i National-Geographic.pl. Dziennikarz podróżniczy i popularnonaukowy z 20-letnim stażem. Wcześniej odpowiedzialny m.in. za magazyny „Focus”, „Focus Historia” i „Sekrety Nauki”. Uważny obserwator zmieniającego się świata i nowych trendów podróżniczych. Inicjator projektu pierwszej naukowej rekonstrukcji wizerunków władców z dynastii Jagiellonów. Miłośnik tenisa, książek kryminalnych i europejskich stolic.