Misja IGNIS wykonana w 29,4 proc. Jutro czeka nas pierwsze łączenie z polskim astronautą

Spis treści:

1. Jak organoidy pomagają w badaniach nad rakiem w kosmosie?
2. Jakie eksperymenty prowadzi dr Uznański na pokładzie ISS?
3. Jak astronauci trenują umysł i testują dźwięk w przestrzeni kosmicznej?
4. Lekcje z orbity i testy materiałów przyszłości. Co dziś robi polski astronauta?
5. Polski astronauta połączy się z uczniami. Gdzie i kiedy oglądać transmisję?

Jutro minie tydzień od momentu, gdy rakieta SpaceX Falcon 9 wyniosła statek Dragon Crew „Grace” w kierunku Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Od chwili zadokowania do tego ponadnarodowego orbitalnego laboratorium, nikt z członków załogi Ax-4 nie próżnował. Każdy z załogantów przeprowadził już szereg eksperymentów, a Peggy Whitson, która ma tytuł doktora biochemii i przed wstąpieniem do kadry astronautycznej NASA pracowała badawczo w Johnson Space Center NASA, zajmuje się eksperymentem „Cancer in LEO”, rejestrując obrazy organoidów nowotworowych w warunkach mikrograwitacji.

Jak organoidy pomagają w badaniach nad rakiem w kosmosie?

Organoidy to trójwymiarowe, hodowane w laboratorium miniaturowe struktury komórkowe, które naśladują budowę i funkcje prawdziwych narządów (organów) w ludzkim lub zwierzęcym ciele. Powstają z komórek macierzystych, najczęściej pluripotencjalnych – zdolnych do różnicowania się w różne typy komórek. W odpowiednich warunkach komórki te samoorganizują się, tworząc trójwymiarowe struktury przypominające np. mini jelito, mini mózg, mini wątrobę itp. Choć nie są pełnoprawnymi organami, zachowują wiele ich kluczowych cech fizjologicznych i funkcjonalnych.

Prowadzone przez Peggy badanie ma pomóc naukowcom zrozumieć, jak zachowuje się rak w przestrzeni kosmicznej. Realizowane jest we współpracy ze Sanford Stem Cell Institute, a jego celem jest wsparcie rozwoju leku Rebecsinib, który w testach przeprowadzonych w przestrzeni kosmicznej wykazał się skutecznością przewyższającą istniejące metody leczenia. Obecnie Rebecsinib, który uzyskał status nowego leku badanego (IND) zatwierdzonego przez amerykańską Agencję Żywności i Leków (FDA), przechodzi do fazy badań klinicznych, co stanowi ważny krok w kierunku nowych terapii agresywnych nowotworów na Ziemi.

Jakie eksperymenty prowadzi dr Uznański na pokładzie ISS?

Czym natomiast zajmuje się dr Sławosz Uznański-Wiśniewski? Po pierwsze trwają już regularne sesje badawcze zaproponowanego przez Uniwersytet Śląski w porozumieniu ze stacją badawczą Lunares eksperymentu AstroMentalHealth.

Eksperyment bada wpływ warunków izolacji i długotrwałych misji kosmicznych na zdrowie psychiczne astronautów. Badanie wykorzystuje wypełniane przez wszystkich członków załogi Ax-4 kwestionariusze psychologiczne i analizy biometryczne. Jego celem jest lepsze zrozumienie i tworzenie nowych metod wsparcia psychicznego człowieka w trakcie przyszłych misji załogowych, np. na Marsa.

Trwają również analizy związane z eksperymentem PhotonGrav. Służy on do kalibracji niezwykle czułych urządzeń pomiarowych do badania oddziaływań grawitacyjnych z wykorzystaniem światła (fotony). Kalibracja polega na precyzyjnym dostrojeniu czujników i układów optycznych, aby zapewnić dokładność pomiarów w ekstremalnych warunkach, np. w mikrograwitacji. Projekt ten jest kluczowy dla rozwoju przyszłych instrumentów do badań podstawowych praw fizyki w przestrzeni kosmicznej.

Jak astronauci trenują umysł i testują dźwięk w przestrzeni kosmicznej?

Kolejnym, przeprowadzonym w poniedziałek 30 czerwca była sesja EEG Neurofeedback. Eksperyment polega na rejestrowaniu aktywności mózgu (fal EEG) i wykorzystywaniu jej w czasie rzeczywistym do treningu umysłu. Uczestnik otrzymuje zwrotną informację (np. wizualną lub dźwiękową), która pomaga mu świadomie modyfikować własne wzorce aktywności mózgowej, np. w celu redukcji stresu lub poprawy koncentracji. Technika ta może mieć zastosowanie w misjach kosmicznych do wspierania zdrowia psychicznego i funkcji poznawczych astronautów.

Ostatni poniedziałkowy eksperyment dotyczył propagacji dźwięku oraz transmisji danych akustycznych w zamkniętych środowiskach z wykorzystaniem bezprzewodowych systemów. Sprawdzał m.in. jak fale dźwiękowe rozchodzą się w modułach stacji kosmicznych oraz jak skutecznie można używać akustyki do monitorowania warunków otoczenia lub komunikacji. Eksperyment ma znaczenie dla poprawy bezpieczeństwa i komfortu załogi w przestrzeni kosmicznej.

Lekcje z orbity i testy materiałów przyszłości. Co dziś robi polski astronauta?

W poniedziałek dr Uznański – Wiśniewski przygotowywał materiały promocyjne w tzw. Cupoli, czyli w wielkiej, sześciokątnej kopule z siedmioma dużymi oknami, która pozwala astronautom obserwować Ziemię, monitorować manewry robotycznych ramion (jak Canadarm2), kontrolować dokowanie statków kosmicznych i robić zdjęcia naszej planety.

Natomiast dzisiaj nasz astronauta wykona dwa eksperymenty edukacyjne – lekcje z orbity. Pierwszy będzie dotyczył zachowania płynów w mikrograwitacji, kolejny tzw. efektu Magnusa. Mowa o zjawisku fizycznym, w którym wirujące ciało poruszające się np. przez powietrze, doznaje siły prostopadłej do kierunku ruchu i osi obrotu. Powoduje to zakrzywienie toru ruchu tego ciała.

Dzisiaj odbędą się też dwie sesje eksperymentu Mxene in Leo, czyli eksperymentu polegającego na badaniu właściwości materiałów z grupy MXene w warunkach kosmicznych, konkretnie na niskiej orbicie Ziemi. MXeny to nowoczesne materiały dwuwymiarowe (2D), zbudowane głównie z węglików, azotków i węglikoazotków metali przejściowych. Charakteryzują się wysoką przewodnością elektryczną, odpornością na ciepło i dużą powierzchnią właściwą, dlatego są obiecujące np. w: elektronice, osłonach antyradiacyjnych, magazynowaniu energii (np. w superkondensatorach) czy osłonach termicznych statków kosmicznych.

Polski astronauta połączy się z uczniami. Gdzie i kiedy oglądać transmisję?

Natomiast jutro, 2 lipca 2025, Sławosz Uznański-Wiśniewski połączy się na żywo z uczniami i młodzieżą z całej Polski w ramach wydarzenia w planetarium EC1 w Łodzi. Podczas tego spotkania przewidziana jest realizacja trzech przygotowanych przez uczniów eksperymentów, a całości towarzyszyć będą warsztaty, panele i piknik naukowy. Kolejne łączenia przewidziane są na:

• 4 lipca (Wrocław, Uniwersytet Wrocławski, 8:30–11:30),
• 5 lipca (Rzeszów, Politechnika Rzeszowska, 10:00–13:00),
• 8 lipca (Warszawa, Centrum Nauki Kopernik, 10:15–13:00)

Transmisja będzie dostępna na oficjalnym kanale ESA/POLSA na YouTube podczas wydarzenia.

Źródło: National Geographic Polska

Nasza autorka

Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka

Dziennikarka i redaktorka zajmująca się tematyką popularnonaukową. Pisze przede wszystkim o eksploracji kosmosu, astronomii i historii. Związana z Centrum Badań Kosmicznych PAN oraz magazynami portali Gazeta.pl i Wp.pl. Ambasadorka Śląskiego Festiwalu Nauki. Współautorka książek „Człowiek istota kosmiczna”, „Kosmiczne wyzwania” i „Odważ się robić wielkie rzeczy”.