Te świątynie są starsze niż Stonehenge. Ich zastosowanie jest zagadkowe

Spis treści:

1. Kamień kamieniowi nierówny
2. Jeszcze starsze niż sądzono
3. Kalendarz z kamienia
4. Ponad 30 monumentalnych miejsc

Malta przyciąga nie tylko miłośników słońca i błękitnego morza. To także raj dla osób zafascynowanych starożytnością i archeologią. Właśnie tutaj znajdują się jedne z najstarszych wolnostojących budowli stworzonych przez człowieka. Są starsze niż piramidy w Gizie czy słynne Stonehenge. Mowa o megalitycznych świątyniach, takich jak Ħaġar Qim, Mnajdra, Ħal Tarxien, Ġgantija, Ta’ Ħaġrat i Skorba. Wszystkie są wpisane na listę UNESCO.

W 2025 roku mija 110 lat od odkrycia pierwszych szkiców kompleksu Ħal Tarxien – jednej z najpiękniej zdobionych budowli neolitycznej Europy. To dobra okazja, by przypomnieć najciekawsze fakty o tych niezwykłych konstrukcjach.

Kamień kamieniowi nierówny

Budowniczowie świątyń używali dwóch rodzajów lokalnego wapienia: twardego wapienia koralowego do elementów konstrukcyjnych (np. w Ġgantiji) oraz miękkiego wapienia globigerynowego – idealnego do zdobień, ołtarzy i wejść (jak w Ħaġar Qim). Ich wybór i wykorzystanie materiałów do dziś intrygują badaczy.

Mimo że starożytni Maltańczycy nie znali jeszcze metalowych narzędzi, potrafili ciąć i transportować olbrzymie bloki skalne. Niektóre z nich ważyły kilkadziesiąt ton. Prawdopodobnie korzystali z drewnianych belek, kamiennych kul i prostych dźwigni.

Nazwę Ġgantija można przetłumaczyć jako „miejsce gigantów”. Rzeczywiście, lokalne legendy przypisują budowę tych świątyń olbrzymom. Nietrudno zrozumieć dlaczego. Niektóre ściany mają ponad 6 metrów wysokości, a kamienne bloki zostały dopasowane z niezwykłą precyzją.

Jeszcze starsze niż sądzono

Najnowsze odkrycia archeologiczne w Santa Verna na wyspie Gozo przesuwają datę budowy pierwszych świątyń na około 3800 r. p.n.e. To oznacza, że Malta była kolebką architektury megalitycznej wcześniej, niż do tej pory przypuszczano. Choć kompleksy Mnajdra i Ħaġar Qim często nazywane są „bliźniaczymi”, ich układy architektoniczne są różne. Plan Mnajdry, przypominający koniczynę, jest bardziej regularny i nawiązuje do starszego stylu z Ġgantiji.

Kalendarz z kamienia

Świątynia Mnajdra została zaprojektowana z niezwykłą precyzją, i to astronomiczną. W dni równonocy promienie słońca wpadają przez główne wejście, oświetlając wnętrze. To dowodzi, że ówcześni budowniczy mieli zaawansowaną wiedzę. Warto również zauważyć, że większość megalitycznych konstrukcji została zorientowana na południe lub południowy wschód. Według badaczy takie ustawienie było powiązane z pozycjami konkretnych gwiazd na niebie. To kolejny dowód na astronomiczne znaczenie tych miejsc.

Jedna z najnowszych hipotez zakłada, że świątynie mogły służyć jako „kamienne łodzie”. Były to miejsca, w których uczono się nawigacji przy pomocy gwiazd. Ich otwarte układy korytarzy oraz kierunek wejść (w stronę horyzontu i wschodzących gwiazd) wspierają tę teorię.

Ponad 30 monumentalnych miejsc

Na Malcie i Gozo odkryto dotąd ponad 30 megalitycznych struktur. To jedno z największych skupisk prehistorycznej architektury na świecie. Ich liczba jest jeszcze bardziej imponująca, jeśli weźmiemy pod uwagę niewielki rozmiar wysp.

Te megalityczne budowle przyjęło się nazywać świątyniami. Ich prawdziwa funkcja pozostaje jednak zagadką. XIX-wieczni badacze uznali je za fenickie sanktuaria. Współcześni archeolodzy sugerują, że mogły służyć jako miejsca rytuałów, zebrań, uzdrawiania, a nawet pełnić funkcję obronną lub magazynową.

Planując wakacje na Malcie, warto uwzględnić zobaczenie miejsc, które dosłownie przenoszą nas w czasie do epoki, kiedy nie istniało jeszcze pismo, ale człowiek potrafił tworzyć monumentalne konstrukcje. Ludzka pomysłowość nie ma granic.

Źródło: MTA

Nasz autor

Mateusz Łysiak

Dziennikarz podróżniczy, rowerzysta, górołaz. Poza szlakiem amator kuchni włoskiej, popkultury i języka hiszpańskiego.