Tak wygląda nowoczesna archeologia. Göbeklitepe ujawnia sekrety bez kopania

Göbeklitepe we wschodniej Turcji jest jednym z najbardziej znanych pradziejowych zabytków na świecie. Zasłynęło monumentalnymi kamiennymi budowlami w postaci kilkumetrowych filarów ułożonych na planie owalu.

Konstrukcje wznoszono między 9600 a 8000 r. p.n.e. Dlatego uważane są za jedne z najstarszych megalitycznych budowli świata. Wielu pseudonaukowców uznało, że wykonała je jakaś zaginiona cywilizacja. Badania w tym miejscu ciągle trwają, chociaż naukowcy stosują teraz inne metody.

Nie tylko wykopaliska

Archeolodzy coraz częściej sięgają po różnego rodzaju cyfrowe i nieinwazyjne narzędzia. Umożliwiają one poznanie naszej przeszłości bez prowadzenia wykopalisk. A te są niszczące – oznacza to, że nie da się odtworzyć przekopanych warstw ziemi. Dlatego coraz częściej wykonuje się wykopaliska tylko w ograniczonym zakresie. Bo w przyszłości archeolodzy mogą mieć jeszcze lepsze metody badawcze i warto coś dla nich zostawić.

Tak też jest w przypadku badań Göbeklitepe. W ubiegłorocznej rozmowie z National Geographic Polska szef projektu naukowego w tym miejscu prof. Necmi Karul stwierdził, że jego zespół próbuje wykorzystać wszystkie nowe metody analityczne. – Archeologia, podobnie jak inne nauki, zmienia się i używamy coraz innych metod. Musimy być ostrożni. Trudno jest porównać badania archeologiczne sprzed 100 lat z dzisiejszymi. Badania prowadzi się coraz wolniej. Wykopaliska możemy przeprowadzić tylko raz – wyjaśnił naukowiec.

Podziemne zagadki Göbeklitepe

W ostatnich miesiącach naukowcy przyjrzeli się Göbeklitepe z pomocą LiDAR-u, georadaru i innych metod nieinwazyjnych. Okazało się, że okrągłych założeń wykonanych z megalitów jest więcej, o czym donosi serwis Turkiye Today. Ale obok nich znajdują się prostokątne w planie budowle, które interpretowane są jako domy mieszkalne. Oznacza to, że Göbeklitepe – wbrew twierdzeniom fantastów – nie było tylko centrum ceremonialnym, ale po prostu osadą, w obrębie której mieszkali zwykli ludzie.

Nowo odkryte budowle znajdują się na wschodnich i południowych zboczach wzgórza. Na potrzeby badań usunięto część drzew oliwnych. Pomogło to określić granice stanowiska archeologicznego i zaplanować przyszłe wykopaliska. W tym roku archeolodzy ogłosili też odkrycie bloku kamiennego z wyraźnie zaznaczoną głową i torsem.

Co wiemy o Göbeklitepe?

Göbeklitepe położone jest w południowo wschodniej Turcji, niedaleko granicy z Syrią. To już geograficzny obszar Mezopotamii, czyli międzyrzecza zlokalizowanego między wielkimi ciekami wodnymi: Tygrysem i Eufratem. Osadę założyli łowcy i zbieracze – na razie ma dowodów na to, że mieszkańcy uprawili rolę, chociaż zbierali dzikie zboża.

Uwagę pasjonatów archeologii przykuły informacje o megalitycznych konstrukcjach w tym miejscu. Ale od pierwszych sezonów było wiadomo o zwykłych domach położonych obok nich. Kiedyś określano te megality świątyniami, teraz bardziej ostrożnie jako „budynki o specjalnym przeznaczeniu”. Przypuszcza się, że tam spotykała się lokalna społeczność. Nie musiały to być jednak świątynie sensu stricto, ale raczej miejsca integracji społecznej.

Archeolodzy wiedzą, w jaki sposób powstały te megality. Aby je wykonać nie były wcale potrzebne jakieś zaawansowane technologie i zaginione cywilizacje. O tym, jak to miejsce wygląda, można się przekonać samemu. Göbeklitepe jest otwarte dla turystów. Archeolodzy nic przed nimi nie ukrywają, wbrew temu, co twierdzą niektórzy pseudonaukowcy.

Źródła: Turkiye Today, National Geographic Polska

Nasz autor

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy i podróżniczy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie. Miłośnik niewielkich, lokalnych muzeów. Uwielbia długie trasy rowerowe, szczególnie te prowadzące wzdłuż rzek. Lubi poznawać nieznane zakamarki Niemiec, zarówno na dwóch kółkach, jak i w czasie górskiego trekkingu.