Środa Popielcowa 2025 lada dzień. To dlatego data święta jest ruchoma

Spis treści:

1. Kiedy jest Środa Popielcowa 2025?
2. Z czego jest popiół na Środę Popielcową?
3. Środa Popielcowa – historia święta w Polsce
4. Środa Popielcowa – czy można jeść mięso?

Środa Popielcowa 2025 rozpoczyna Wielki Post. W Kościele katolickim jest to 40-dniowy okres przygotowań do Wielkanocy. Data pamiątki Zmartwychwstania Pańskiego jest ruchoma i zależy od cyklu księżycowego. Przypada na pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca, po równonocy wiosennej. Jak widać, Wielkanoc i poprzedzające ją wydarzenia są ściśle związane z nadejściem wiosny.

Wiosennych symboli nie brakuje też na samym wielkanocnym stole. Jajko ma symbolizować nowe życie, co dotyczy nie tylko Jezusa, ale też budzącej się do życia przyrody za oknem. Zanim jednak chrześcijanie (i nie tylko) zasiądą do suto zastawionych stołów, najpierw musi minąć Wielki Post. Okres tan zawsze rozpoczyna się od Środy Popielcowej. To jedno z najpopularniejszych świąt w Kościele katolickim.

Kiedy jest Środa Popielcowa 2025?

Środa Popielcowa, znana również jako Popielec, to ruchome święto w kalendarzu liturgicznym Kościoła katolickiego. Przypada 46 dni przed Wielkanocą, która także jest świętem ruchomym. Środa Popielcowa może więc mieć datę między 4 lutego a 10 marca. W 2025 roku Środa Popielcowa przypada na 5 marca.

Z czego jest popiół na Środę Popielcową?

Tradycja posypywania głów popiołem w Środę Popielcową sięga VIII wieku. Początkowo popiół pochodził z różnych źródeł. Jednak w XI wieku, za pontyfikatu papieża Urbana II, ustalono, że powinien on być pozyskiwany ze spalonych palm poświęconych w Niedzielę Palmową poprzedniego roku. Ten symboliczny gest ma przypominać wiernym o kruchości życia ludzkiego oraz potrzebie pokuty i nawrócenia. Podczas obrzędu posypywania głów popiołem kapłan wypowiada słowa „Prochem jesteś i w proch się obrócisz” lub „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”.

Środa Popielcowa – historia święta w Polsce

Posypywanie głów wiernych popiołem to najbardziej znana tradycja związana z Popielcem. Jednak historia samego święta w Polsce jest o wiele bogatsza. Różne zwyczaje, niektóre już zapomniane, kształtowały się na przestrzeni dziejów.

W pierwszych wiekach chrześcijaństwa okres postu trwał zaledwie 40 godzin. Obejmował jedynie Wielki Piątek i Wielką Sobotę. Dopiero w IV wieku rozpowszechnił się zwyczaj 40-dniowego postu. To nawiązanie do biblijnej historii Jezusa poszczącego na pustyni. W Polsce Środa Popielcowa była nazywana również Wstępną Środą, co podkreślało jej rolę jako wstępu do Wielkiego Postu.

W tradycji ludowej Środa Popielcowa była dniem, w którym kończyły się huczne zabawy karnawałowe, a rozpoczynał się okres refleksji i pokuty. W niektórych regionach Polski, przykładowo na ziemi kieleckiej, praktykowano zwyczaj tzw. sądu nad mięsopustem. Polegał on na symbolicznym topieniu lub paleniu kukły symbolizującej karnawał. W Warszawie i mazowieckich wsiach organizowano z kolei inscenizacje przedstawiające walkę między karnawałem a postem, podczas których kukłę karnawału ścinano lub obkładano batami.

Interesującym zwyczajem praktykowanym w Wielkopolsce był tzw. podkur, czyli posiłek spożywany o północy z wtorku na Środę Popielcową. Było to symboliczne przejście od karnawału do postu. Gospodyni domu wnosiła na stół półmisek przykryty pokrywą, spod której wylatywał ptak, najczęściej wróbel. Na półmisku znajdowały się śledzie, jaja i kubek mleka. Odmowa spożycia tego posiłku była uważana za wielki nietakt, a nawet grzech. Po posiłku biesiadnicy wróżyli sobie, ochlapując sufit mlekiem i interpretując powstałe plamy jako wróżby na przyszłość.

W niektórych miejscach, przykładowo w Kiełpinach (woj. kujawsko-pomorskie), granicą między zapustami a Popielcem nie była noc z wtorku na środę, a dopiero dzwon na popielcowe nabożeństwo. Osoby, które mimo wezwania nie przerywały zabawy, były rozpędzane przez starszą kobietę uzbrojoną w worek z popiołem. Ta biła uczestników zabawy, aż towarzystwo się rozeszło.

Środa Popielcowa – czy można jeść mięso?

W Środę Popielcową wiernych Kościoła katolickiego obowiązuje post ścisły. Oznacza to, że osoby w wieku od 18 do 60 lat powinny ograniczyć się do spożycia jednego posiłku do syta oraz dwóch lekkich posiłków w ciągu dnia. Obowiązuje również wstrzymanie się od spożywania pokarmów mięsnych. Wstrzemięźliwość od mięsa obowiązuje wszystkich wiernych, którzy ukończyli 14. rok życia.

Warto zauważyć, że w przeszłości zasady postu były znacznie surowsze. W dawnej Polsce nie spożywano potraw mięsnych w poniedziałki, środy i piątki, a w niektórych regionach w środy i piątki rezygnowano również z potraw na gorąco. Podstawą pożywienia w okresie postu były takie potrawy, jak żur i śledzie.

Źródła: Dzieje, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Nasz autor

Mateusz Łysiak

Dziennikarz podróżniczy, rowerzysta, górołaz. Poza szlakiem amator kuchni włoskiej, popkultury i języka hiszpańskiego.