Plastikowe śmieci jak archeologiczne artefakty. Dlaczego są dla naukowców ważne?

Pradzieje rozpoczynają się dla archeologów wraz z epoką kamienia. Kolejnymi okresami były epoka brązu i żelaza. Od XX wieku możemy wręcz mówić o epoce plastiku, bo produkty, a następnie śmieci z tego surowca zalewają świat.

O tym, że plastik jest poważnym zagrożeniem mówią nam liczne badania naukowe. Ostatnio badacze donosili o drobinkach plastiku przenikających do krwiobiegu, a nawet mózgu, co może być groźne dla naszego zdrowia. Okazuje się, że z plastik może być też pomocny – na ten temat piszą naukowcy w czasopiśmie „Cambridge Prisms: Plastics”.

Plastik to „cenne archiwum”

Profesor John Schofield z Wydziału Archeologii Uniwersytetu w Yorku, główny autor badania, uważa, że tworzywa sztuczne pomagają opowiedzieć historię współczesności. W jego ocenie stanowią również cenne archiwum dokumentujące działania i zachowania w kluczowym momencie historii ludzkości.

– Łatwo jest postrzegać tworzywa sztuczne jako toksyczne dziedzictwo i przyczynę szkód środowiskowych, do czego oczywiście się przyczyniają. Jednak jako archeolodzy możemy spojrzeć na nie również z zupełnie innej perspektywy – jako na cenne archiwum dokumentujące wpływ człowieka na zdrowie planety – dodaje prof. Schofield.

Archeologia to idealna nauka do tego, aby rzucić światło na procesy zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi, a także stworzyć zapis współczesnych wydarzeń i zachowań ludzkich. Badacze mówią o „archeologii nas samych”.

Plastik w nawarstwieniach archeologicznych

Wytwory z tworzyw sztucznych pojawiły się jednocześnie na całym świecie w latach 50. XX wieku. Gdy to wiemy, łatwiej jest np. datować nawarstwienia ziemi w czasie wykopalisk.

Plastiki o specyficznych cechach morfologicznych, składzie polimerów i wzornictwie mogą być wiarygodnymi wskaźnikami stratygraficznymi. Większe przedmioty (makroplastiki) często można datować bezpośrednio na podstawie wydrukowanych na nich dat, jeśli przetrwały. A datowanie względne może wykorzystywać charakterystyczne cechy morfologiczne lub logo o określonym zakresie dat. Takie datowanie plastiku może być analogiczne do sposoby określania wieku skorup ceramicznych z pradziejów.

Plastik w kosmosie

Plastik jest wszechobecny i występują w różnorodnych kontekstach, od przestrzeni kosmicznej, przez odległe oceany, atmosferę ziemską, aż po wnętrza żywych organizmów. To tworzy unikatowy, bezprecedensowy zapis archeologiczny.

Kiedyś odpadami znajdowanymi przez archeologów były fragmenty naczyń ceramicznych czy narzędzi kamiennych. – Archeolodzy dopiero niedawno zaczęli interesować się tworzywami sztucznymi, a jest to niezwykle ważne. Potrzebujemy tego archiwum, zarówno aby pomogło nam zrozumieć i spróbować ograniczyć nasz wpływ na środowisko teraz, ale też aby zapewnić wiedzę ludziom na temat jego wpływu w przyszłości – dodaje prof. Schofield.

Prof. Alice Gorman z Uniwersytetu Flindersa zauważa, że plastik obecny jest wszędzie tam, gdzie dotarły statki kosmiczne. – Tworzywa sztuczne znajdują się nawet na Księżycu – dodaje.

Źródło: Cambridge Prisms: Plastics

Nasz autor

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy i podróżniczy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie. Miłośnik niewielkich, lokalnych muzeów. Uwielbia długie trasy rowerowe, szczególnie te prowadzące wzdłuż rzek. Lubi poznawać nieznane zakamarki Niemiec, zarówno na dwóch kółkach, jak i w czasie górskiego trekkingu.