Mormonizm od początku był pełen kontrowersji. Mimo to zdobył wyznawców na całym świecie

Spis treści:

1. Historia mormonizmu
2. Filary wiary mormonów
3. Kultura i codzienne praktyki mormonów

Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, gdyż właśnie tak brzmi oficjalna nazwa wspólnoty mormońskiej, powstał niemal 200 lat temu. Przez lata jego wyznawcy, którzy sami siebie określają mianem świętych w dniach ostatnich, zmagali się z licznymi prześladowaniami i choć ten specyficzny odłam religijny wciąż jeszcze wzbudza liczne kontrowersje, to zdołał wykroczyć poza granice Stanów Zjednoczonych. Obecnie mormonizm ma ponad 17 milionów wyznawców na całym świecie.

Historia mormonizmu

Historia Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich jest nierozerwalnie związana z postacią jego założyciela. Joseph Smith, urodzony 23 grudnia 1805 roku na farmie w stanie Nowy Jork, dorastał w okresie znanym jako „drugie wielkie przebudzenie”. Pod tą nazwą kryje się czas niezwykłego ożywienia religijnego, kiedy różne wyznania chrześcijańskie rywalizowały między sobą o rząd dusz nawróconych. W atmosferze duchowego zamętu i sprzecznych nauk, młody Joseph zaczął szukać swojej własnej drogi.

Poszukiwanie prawdy i pierwsza wizja

Mormonizm wyrósł na fundamencie wydarzenia nazywanego „pierwszą wizją”. Wiosną 1820 roku, 14-letni Smith udał się do lasu, by w modlitwie zapytać Boga, do którego z istniejących kościołów powinien przystąpić. Podobno ukazały mu się wówczas dwie postacie: Bóg Ojciec i Jezus Chrystus. Co istotne, ujrzał ich jako dwie odrębne, cielesne istoty. Otrzymał od nich polecenie, aby nie przyłączał się do żadnego z ówczesnych kościołów, ponieważ każdy z nich „odszedł od prawdy” i nauczał „nakazów ludzkich jako doktryn”.

Powstanie Księgi Mormona

Trzy lata później Smith miał doświadczyć kolejnego niebiańskiego spotkania. W 1823 roku ukazał mu się anioł Moroni. Niebiańska istota poinformowała go o istnieniu starożytnych kronik, wyrytych na złotych płytach i ukrytych na pobliskim wzgórzu. Płyty te miały zawierać „pełnię wiecznej ewangelii” oraz historię dawnych mieszkańców kontynentu amerykańskiego.

Kilka lat później Joseph miał otrzymać owe płyty i przystąpić do ich tłumaczenia. Jak sam twierdził, przekładu dokonał nie dzięki własnym zdolnościom, a „dzięki darowi i mocy Boga”. Właśnie tak, w 1830 roku, miała powstać Księga Mormona – zwornik religii i „najpoprawniejsza księga świata”.

Powstanie Kościoła

Wraz z jej publikacją, zapoczątkowany przez Smitha ruch religijny zaczął nabierać realnych kształtów. Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich został oficjalnie zorganizowany 6 kwietnia 1830 roku, w Fayette w stanie Nowy Jork, z zaledwie sześcioma członkami założycielami. Kluczowym elementem doktryny „przywrócenia” było odtworzenie boskiego autorytetu do działania w imieniu Boga, czyli kapłaństwa.

Joseph Smith i jego współpracownik, Oliver Cowdery, twierdzili, że otrzymali ten autorytet od niebiańskich posłańców. Kapłaństwo Aarona, upoważniające do dokonywania obrzędów takich jak chrzest, miało zostać im nadane przez zmartwychwstałego Jana Chrzciciela. Wyższe kapłaństwo, Melchizedeka, posiadające klucze do kierowania Kościołem i dokonywania wyższych obrzędów, mieli otrzymać od starożytnych apostołów: Piotra, Jakuba i Jana.

Początki istnienia nowego odłamu religijnego były naznaczone licznymi prześladowaniami, które wymuszały na jego wyznawcach liczne migracje. Przenieśli się ze stanu Nowy Jork do Kirtland w Ohio. Następnie trafili do Jackson w Missouri, a po brutalnych konfliktach i wypędzeniu – do hrabstwa Hancock w stanie Illinois, gdzie założyli osadę o nazwie Nauvoo.

W każdym z tych miejsc budowali społeczności i świątynie, ale ich unikatowe wierzenia, zwarta struktura społeczna i rosnące wpływy polityczne budziły nieufność i wrogość sąsiadów.

Śmierć Josepha Smitha

Sama wspólnota też nie była wolna od konfliktów. Gdy w piśmie „Nauvoo Expositor” pojawiły się artykuły krytykujące założyciela Kościoła i podważające jego pozycję, Smith nakazał zburzyć drukarnię. Wkrótce potem ogłosił w Nauvoo stan wojenny. Interweniowały władze stanowe, co finalnie doprowadziło do aresztowania Josepha pod zarzutem wywołania zamieszek, podburzania ludności i zdrady stanu Illinois.

Wraz ze swoim bratem, Hyrumem, został osadzony w areszcie Carthage. Władze stanowe nie były w stanie zapewnić im bezpieczeństwa. 27 czerwca 1844 roku do budynku wtargnęli demonstranci sprzeciwiający się mormońskim doktrynom. Smith, jego brat i inni przywódcy Kościoła, którzy z własnej woli zgłosili się do aresztu, zginęli.

Bezpieczna przystań w Utah

Śmierć założyciela nie zniszczyła jednak ruchu. Pod przywództwem Brighama Younga, następcy Smitha, większość świętych… wyruszyła w podróż na zachód, osiedlając się ostatecznie w Salt Lake City, na terenie stanu Utah, gdzie zbudowali swoją główną siedzibę. Co prawda Young nie uniknął konfliktu z lokalnymi władzami, ale wspólnota przetrwała. W Salt Lake City do dziś znajduje się kluczowe centrum wyznawców mormonizmu.

Filary wiary mormonów

Wiara Świętych w Dniach Ostatnich opiera się na otwartym kanonie pism świętych. W ich przekonaniu Bóg nie zakończył swojego objawienia wraz z zamknięciem Biblii. Mormoni uznają cztery księgi za natchnione słowo boże, nazywając je „dziełami kanonicznymi”. Są to:

• Biblia (Stary i Nowy Testament) – z jednym zastrzeżeniem: „o ile jest poprawnie przetłumaczona”;
• Księga Mormona – zdaniem wiernych studiowanie Księgi jest najwspanialszym sposobem na zbliżenie się do Boga;
• Nauki i Przymierza – zbiór współczesnych objawień i natchnionych deklaracji, danych głównie Josephowi Smithowi, ale także kilku jego następcom w prezydenturze Kościoła;
• Perła Wielkiej Wartości – kompilacja krótszych tekstów Josepha Smitha o wielkim znaczeniu doktrynalnym.

Postrzeganie Boga

Jedną z najbardziej radykalnych różnic między mormonizmem a tradycyjnym chrześcijaństwem jest doktryna o naturze Boga. Święci w dniach ostatnich wierzą w Boga Ojca, Jezusa Chrystusa i Ducha Świętego, jednak nie postrzegają ich jako jednej istoty, jak w klasycznej doktrynie o Trójcy Świętej. W ich przekonaniu, są to trzy oddzielne postacie, doskonale zjednoczone w celu, woli i charakterze, tworzące razem „Boską Trójcę”.

Ta koncepcja idzie jeszcze dalej. Mormońska teologia naucza, że Bóg Ojciec jest wywyższonym, doskonałym człowiekiem, posiadającym fizyczne ciało. Jezus Chrystus jest jego synem, pierworodnym w świecie duchowym i jednorodzonym w ciele.

To prowadzi do jednej z kluczowych doktryn mormonizmu: deifikacji, czyli wywyższenia. Zgodnie z nią ludzie, jako dosłowne duchowe dzieci Boga, mają w sobie zalążek boskości i potencjał, by poprzez wierność ewangelii osiągnąć boskość.

Kultura i codzienne praktyki mormonów

Życie codzienne praktykujących Świętych w Dniach Ostatnich jest w dużej mierze kształtowane przez objawienie znane jako „Słowo Mądrości”, zapisane w 89. rozdziale Nauk i Przymierzy. Jest to boskie prawo zdrowia, które zostało dane Josephowi Smithowi w 1833 roku. Określa ono, co jest dobre, a co szkodliwe dla ludzkiego ciała, które jest postrzegane jako święty dar od Boga.

Zasady mormonizmu zakazują wiernym spożywania wszelkich substancji, które zostały uznane za szkodliwe. Należą do nich:

• alkohol,
• tytoń w każdej postaci,
• kawa i herbata,
• narkotyki.

„Słowo Mądrości” zaleca spożywanie zdrowej żywności, przede wszystkim zbóż, owoców, warzyw i mięsa (w umiarkowanych ilościach).

Prawo dziesięciny

W praktyce mormońskiej funkcjonuje biblijne prawo dziesięciny. Zgodnie z tą zasadą, wierni dobrowolnie oddają jedną dziesiątą swojego dochodu na rzecz Kościoła.

Znaczenie rodziny

Rodzina jest absolutnym centrum teologii i życia społecznego mormonów. Jest postrzegana nie jako tymczasowa, ziemska instytucja, ale jako fundamentalna jednostka stworzona przez Boga, która ma trwać przez całą wieczność. To przekonanie motywuje członków do budowania silnych, opartych na ewangelii relacji rodzinnych.

Z tym związana jest także konserwatywna etyka społeczna. Mormonizm definiuje relacje seksualne jako święte i dopuszczalne jedynie w ramach legalnego małżeństwa między mężczyzną a kobietą. Pornografia, seks pozamałżeński i relacje homoseksualne są uważane za grzech. W tym miejscu należy jednak podkreślić, że w kwestii antykoncepcji mormoni są znacznie bardziej tolerancyjni niż choćby katolicy. W ich przekonaniu liczba dzieci zrodzonych z legalnego związku jest indywidualną sprawą małżonków.

Warto wspomnieć, że wielożeństwo, które było najbardziej kontrowersyjną kwestią w mormonizmie, nie jest już praktykowane.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.