Dowód na równouprawnienie w epoce kamienia? Niezwykły rytuał w grobach

W ostatnich latach archeolodzy mają coraz więcej dowodów na to, że kobiety w pradziejach nie były odpowiedzialne tylko za pracę w obozowisku i rodzenie dzieci. Tak długo sądzono, bo w literaturze naukowej ciągle żywe były uprzedzenia ery wiktoriańskiej. Najnowsza analiza olbrzymiego cmentarzyska z terenu Łotwy ukazuje relacje mężczyzn, kobiet i dzieci w epoce kamienia z nowej perspektywy.

Gigantyczna nekropola – wiele danych

Nekropolę w Zvejnieki w północnej Łotwie badano wykopaliskowo kilkadziesiąt lat temu. Dopiero teraz, w ramach projekt prowadzonego przez dr Aimée Little z Uniwersytetu w Yorku, przeanalizowano rozmieszczenie narzędzi kamiennych w grobach. Pochówków odkryto sumie ponad 300. Wcześniejsi badacze skupiali się na innych, bardziej spektakularnych zabytkach, takich jak zawieszki z zębów dzikich zwierząt, które łączy się ze sferą symboliczną.

Pada mit mężczyzny łowcy?

Cmentarzysko w Zvejnieki funkcjonowało parę tysięcy lat, od VIII do III tysiąclecia p.n.e. Początkowo służyło społecznościom łowiecko-zbierackim, a potem półosiadłym. Badacze epoki kamienia długo wiązali pochówki z narzędziami kamiennymi z aktywnymi mężczyznami. Mieli być to łowcy. Do głowy nie przychodziło im, że również kobiety mogły uczestniczyć w zdobywaniu zwierzyny.

Tymczasem z analizy pochówków na tej wielkiej nekropolii wynika, że tego typu przedmioty posiadały w grobach też kobiety, dzieci i osoby starsze – w grobach tych dwóch ostatnich grup było najwięcej kamiennych narzędzi. Część z tych artefaktów była rytualnie zniszczona, co wykazały analizy z wykorzystaniem specjalistycznego mikroskopu.

Co narzędzia mówią nam o relacjach społecznych?

W ocenie badaczy obecność narzędzi kamiennych w grobach dzieci, mężczyzn i kobiet świadczy o istnieniu znacznie bardziej skomplikowanych i prawdopodobnie bardziej egalitarnych struktur społecznych niż te, które były postulowane w ramach wcześniejszych interpretacji. – Nasze odkrycia obalają stary stereotyp „mężczyzny myśliwego”, który był dominującym tematem w badaniach nad epoką kamienia, a nawet wpłynął, w niektórych przypadkach, na sposób określania płci niektórych niemowląt, na podstawie faktu, że otrzymywały [do grobu – przyp. red.] narzędzia kamienne – mówi dr Aimée Little. Również z innych badań wynika, że życie w czasach łowców i zbieraczy było dość demokratyczne. Ostatnio pisał o tym Yuval Noah Harari.

Narzędzia te miały głębokie znaczenie rytualne i symboliczne dla całej społeczności, niezależnie od płci czy wieku pochowanych osób. Narzędzia kamienne musiały odgrywać ważną rolę w rytuałach, ponieważ odkryto nie tylko takie używane do obróbki skór zwierzęcych czy do polowania. Niektóre narzędzia wydawały się być specjalnie wykonane i zniszczone w ramach rytuałów pogrzebowych – bez uprzedniego ich używania.

– Badanie to pokazuje, jak wiele jeszcze pozostaje do odkrycia na temat życia i śmierci najwcześniejszych społeczności Europy. Nawet pozornie najprostsze przedmioty mogą rzucić światło na naszą wspólną przeszłość i to, jak ludzie radzili sobie ze śmiercią – kończy dr Little.

Źródło: PLOS One

Nasz autor

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy i podróżniczy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie. Miłośnik niewielkich, lokalnych muzeów. Uwielbia długie trasy rowerowe, szczególnie te prowadzące wzdłuż rzek. Lubi poznawać nieznane zakamarki Niemiec, zarówno na dwóch kółkach, jak i w czasie górskiego trekkingu.