Broń z kości morskich gigantów? Jest zdecydowanie starsza, niż do tej pory sądzono
Ludzie wykonywali groty z kości wielorybów już nawet 20 tysięcy lat temu. Takie artefakty pochodzą z wybrzeża Zatoki Baskijskiej na pograniczu francusko-hiszpańskim. Broń zrobiona z takiego surowca miała specyficzne właściwości.
Spis treści:
Najstarszy okres w dziejach człowieka nazywany jest epoką kamienia. To trochę mylące pojęcie, bo sugeruje, że wówczas wykonywano przedmioty tylko z tego surowca.
Tymczasem okazuje się, że wiele z rzeczy, których używali krewni czy przodkowie człowieka współczesnego, powstawało tak naprawdę z surowców organicznych.
Popularne było wykorzystanie kości, ale wiele z takich przedmiotów nie przetrwało do dziś, bo uległy rozkładowi. Najstarsze znane artefakty z kości mają nawet 1,5 mln lat i pochodzą z Afryki. Do ich wytworzenia wykorzystano szczątki hipopotamów i słoni.
Narzędzia z kości gigantów
Międzynarodowy zespół ekspertów z Hiszpanii, Danii i Francji postanowił przeanalizować kościane artefakty z górnego paleolitu pochodzące z obszaru zachodniej Europy. Chciał ustalić, ile z nich wykonano z wielorybów. Udało się wskazać ponad 100, a szczegółowe analizy wykonano na 83 z nich. Wnioskami podzielono się w „Nature Communications”.
Aby z „wycisnąć” z kości jak najwięcej informacji, zastosowano kilka zaawansowanych metod: spektrometrię mas, analizę radiowęglową i izotopów stałych. To umożliwiło określenie wieku artefaktów, ale też gatunków zwierząt, których kości wykorzystano do wykonania przedmiotów.
Próbki pochodzą z magazynów. Zabytki były wykopane podczas wcześniejszych wykopalisk, z reguły na stanowiskach archeologicznych położonych nad morzem – schronisk skalnych czy jaskiń. Ówcześni ludzie pozyskiwali kości z truchła wielorybów wyrzuconego na brzeg. Raczej wówczas nie polowano na te wielkie morskie zwierzęta.
Co mówią nam kości wielorybów?
Ekspertom udało się dokonać pewnego przełomu, jeśli chodzi o wiedzę na temat wykorzystania kości wielorybów. Oto najważniejsze wnioski z analiz:
- groty i długie ostrza używane przez myśliwych wykonane z kości wielorybów mają nawet 20 tys. lat. Do tej pory najstarsze znane miały 18–18 tys. lat; to czasy „panowania” w tej części Europy społeczności kultury magdaleńskiej;
- narzędzia wykonano z co najmniej pięciu gatunków dużych wielorybów. Były to m.in. kaszaloty i płetwale błękitne, ale też pływacze szare. Ten ostatni gatunek został wytępiony w Atlantyku i dziś występuje w Pacyfiku i w Arktyce.
Kości wielorybów nie były pierwszym wyborem przy produkcji grotów. Wykorzystywano je jednak z kilku powodów. Po pierwsze taki surowiec był dłuższy niż kości większości innych zwierząt. Kości wielorybów cechują też specyficzne właściwości mechaniczne. Być może były bardziej odporne od tych należących do innych gatunków zwierząt.
Techniki obróbki kości waleni do wykonania pradziejowej broni nie różniły się od tych stosowanych do obróbki poroża czy kości innych zwierząt.
Źródło: Nature Communications
Nasz autor
Szymon Zdziebłowski
Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.