Saturn jest drugą największą planetą w Układzie Słonecznym (po Jowiszu). Nic dziwnego, że jest od Ziemi 95 razy cięższy i ma dziewięć razy większy promień. Jednak jego gęstość to tylko jedna ósma gęstości Ziemi.

Planeta składa się z niewielkiego skalistego jądra, które otacza lód. Następnie występują wodór i hel w różnych postaciach: metalicznej, ciekłej, gazowej. Nad tym wszystkim unosi się dwustukilometrowa warstwa chmur. Atmosfera Saturna składa się głównie z wodoru, z niewielkimi domieszkami helu i metanu.

Saturn ciekawostki: kto odkrył tę planetę?

Szóstą planetę Układu Słonecznego (licząc od Słońca) znali już starożytni Babilończycy, Grecy i Hindusi. Ci ostatni – w V w. n. e. – pokusili się o obliczenie średnicy Saturna. W stosunku do obliczeń wykonanych w XXI wieku pomylili się tylko o 2 tys. km!

Z kolei pierścienie wokół tego gazowego olbrzyma zaobserwowano jeszcze w XVII wieku z pomocą pierwszych prostych teleskopów. Wtedy również odkryto Tytana. Dokonał tego holenderski astronom Christiaan Huygens.

Saturn ciekawostki: planeta ma sześciokąt na biegunie

W latach 80. XX wieku w okolicach Saturna przelatywały sondy Voyager. Zaobserwowały coś bardzo dziwnego. Był to gigantyczny układ burzowy o nietypowym kształcie sześciokąta. Długość jego boku – wynosząca 13800 km – była większa od średnicy Ziemi.

W 2006 roku istnienie tej struktury potwierdzono dzięki zdjęciom zrobionym przez sondę Cassini. Obecnie wiadomo, że w centrum tego układu burzowego znajduje się cyklon. Wiatry wieją w nim z prędkością 135 m/s (486 km/godz.).

Jak powstała ta dziwna struktura? Część astronomów uważa, że jest efektem istnienia na biegunie Saturna stałego wiru atmosferycznego, który zaburza zwyczajny, pasmowy układ chmur. Jednak jest to tylko hipoteza. Heksagonalny znak na Saturnie nadal stanowi dla naukowców zagadkę.

Saturn ciekawostki: jak powstały pierścienie tej planety?

Nie jedyną, jaka związana jest z tym globem. Unikatową cechą Saturna są przepiękne pierścienie, które otaczają całą planetę. Są olbrzymie – rozciągają się od 6,6 aż do 120 tys. km nad równikiem. W absolutnej większości składają się z cząstek lodu różnej wielkości i grubości.

Jak powstały tak niezwykłe twory? Jedna z hipotez mówi, że to pozostałość po dysku protoplanetarnym, z którego narodził się Saturn. Inna, że to resztki nieistniejącego już księżyca tej planety. Jednak istnieje jeszcze trzecia, o wiele bardziej zaskakująca hipoteza. Według niej źródłem pierścieni są kriowulkany, znajdujące się na jednym z księżyców Saturna, Enceladusie.

Saturn ciekawostki: czy na Enceladusie istnieje życie?

Enceladus nie imponuje rozmiarami. Jest o wiele mniejszy od ziemskiego Księżyca – ma średnicę tylko 500 km i powierzchnię 800 tys. km kw. Już sondy Voyager odkryły, że Enceladus składa się głównie z lodu. W 2005 r. pierwsze zbliżenia sondy Cassini przyniosły rewelację. Okazało się, że nad południowym biegunem księżyca kwitną pióropusze lodu i pary wodnej.

Enceladus jest bowiem aktywny wulkanicznie. W każdej sekundzie wypluwa 250 kg materii na wysokość ponad 2 tys. km w przestrzeń kosmiczną. Spada ona na Saturna i – jak się przypuszcza – tworzy jego pierścienie.

Jednak to nie koniec niespodzianek, jakie może kryć Enceladus. Naukowcy podejrzewają, że w niektórych miejscach stosunkowo blisko powierzchni księżyca może znajdować się płynna woda. To mocna przesłanka pozwalająca wierzyć, że na Enceladusie mogą istnieć proste formy życia.

Saturn ciekawostki: sekrety Tytana

W tej chwili astronomowie potwierdzili istnienie aż 82 księżyców Saturna. Najbardziej znanym z nich – obok Enceladusa – jest Tytan. Tytan jest największym księżycem Saturna. Ma gęstą atmosferę, składającą się głównie z azotu, w pomarańczowym kolorze. Jej grubość szacuje się na od 200 do 880 km.

Pod spodem, pod warstwą chmur, kryje się lodowy glob, na którym mogą występować jeziora metanu w stanie ciekłym. Z kolei pod lodem mają kryć się podpowierzchniowe zbiorniki ciekłej wody. Czy w warunkach, jakie panują na bardzo chłodnym Tytanie, może istnieć życie? Być może odpowiedzi na to pytanie dostarczy misja Dragonfly. W 2027 r. w kierunku Tytana ma zostać wysłany dron, który będzie latał nad powierzchnią tego księżyca. Ma pracować 2,5 roku, pokonując w tym czasie do 200 km.

Tytan ma jeszcze jeden sekret. Naukowcy odkryli niedawno, że księżyc ten oddala się od swojej planety o 11 cm rocznie. Wpływa to na obrót Saturna wokół własnej osi. Planeta zaczyna obracać się szybciej, a jej oś obrotu staje się mniej stabilna.

Saturn ciekawostki: woda na „Gwieździe Śmierci”

W tym roku niespodziankę naukowcom sprawił jeszcze jeden z wielu księżyców Saturna. To Mimas, siódmy co do wielkości satelita tej planety. Jest znany miłośnikom fantastyki, ponieważ z wyglądu przypomina Gwiazdę Śmierci – zabójczą stację kosmiczną z uniwersum „Gwiezdnych Wojen”.

Mimo złowieszczej aparycji, Mimas jest jak najbardziej naturalnym lodowym księżycem, składającym się głównie z lodu wodnego. Jednak pod nim może kryć się płynny ocean. O takiej możliwości poinformowali w lutym tego roku geofizycy z instytutu badawczego Planetary Science Institute.


Źródło: NASA.