Po tym jak ok. 1350 roku p.n.e. faraon Echnaton ogłosił, że Aton, bóg tarczy słonecznej, objawił mu, gdzie ma stanąć nowa stolica Egiptu, do prac na pustyni skierowano rzesze robotników. Władca jest uznawany za pierwszego rewolucjonistę starożytności. 

Ofiary słonecznego miasta

Dziś to nieco zapomniane miejsce nosi arabską nazwę Amarna. Jednak trzydzieści cztery wieki temu miasto znane jako Achetaton (czyli „Horyzont Atona”) było jedną z najpotężniejszych stolic świata. Zachowane reliefy zdobiące ściany pałacu królewskiego ukazują pękające od ziarna i ryb spichlerze, tłuste woły i ucztujących ludzi. Echnaton nakazał przenieść z Teb do nowej siedziby cały dwór królewski. W szczytowym okresie rozkwitu w Achetaton mieszkało od 20 do 30 tys. ludzi, z czego zaledwie ok. 10% stanowiło pałacową elitę. Los pozostałych mieszkańców „słonecznego miasta” był wyjątkowo ponury. 

Badania szkieletów robotników i służących prowadzone przez antropologów z University of Arkansas (USA) wykazały, że wielu z nich było niedożywionych. Kości dzieci noszą ślady szkorbutu i krzywicy, a nastolatków – zaburzeń rozwoju. Dowodzi to nie tylko długotrwałego niedoboru pokarmu, lecz także skrajnego wyczerpania fizycznego. Szkielety dorosłych były w jeszcze gorszym stanie – kończyny i kręgosłupy noszą ślady deformacji spowodowanych ciężką fizyczną pracą. Powszechne były też pęknięte i zgniecione kręgi.

Jaką pracę wykonywali egipscy robotnicy?

Możemy się tego domyślać na podstawie reliefów zdobiących budowle. Na jednym z nich mężczyzna niesie w ramionach olbrzymi blok kamienia. Te bloki, zwane talatatami, ważyły po około 70 kilogramów. Nadzorcy budowy uważali takie wielkie „cegły” za dostatecznie lekkie, aby mogli je dźwigać pojedynczy robotnicy. Być może właśnie noszenie kamiennych bloków na budowie nowej stolicy spowodowało aż tak duże zmiany szkieletów u badanych Egipcjan.  

Dziś Amarna, w miejscu starożytnego miasta Achetaton jest uznawana za jedno z najważniejszych stanowisk archeologicznych w Egipcie. W ostatnich latach na łamach magazynu „National Geographic" oraz w prasie archeologicznej można było przeczytać wiele doniesień na temat wykopalisk prowadzonych w Amarnie. 

Jakim władcą był faraon Echnaton?

Do niedawna poddani Echnatona wydawali się jedynymi ludźmi, którzy nie wpłynęli na ocenę jego spuścizny. Inni o królu, który zasiadał na tronie mniej więcej od roku 1353 p.n.e. do 1336 p.n.e. i próbował przetransformować egipską religię, sztukę oraz system władzy, mieli mnóstwo do powiedzenia. Następcy Echnatona o jego panowaniu na ogół wyrażali się z pogardą.

Nawet Tutanchamon – którego krótkie rządy są przedmiotem fascynacji od czasu odkrycia jego grobu w 1922 r. – wydał dekret krytykujący czasy władzy ojca: „Panowała nędza, bogowie opuścili tę ziemię”. W czasach następnej dynastii Echnaton był nazywany przestępcą i buntownikiem.

Faraon Echneton jest uznawany za historyków za pierwszego egipskiego rewolucjonistę. Rządził w XVIII dynastii okresu Nowego Państwa. Jako władca wywrócił do góry nogami religię, sztukę i politykę starożytnego Egiptu. Zasłynął ze zmiany tradycyjnej nad Nilem religii opartej na kulcie w wielu bogów na rzecz kultu jednego boga Atona. Choć ostatecznie jego dziedzictwo zostało pogrzebane, do dziś jest w Egipcie uznawany za jeden z symboli zmiany. Został pochowany w Achetaton (którego nazwa dosłownie oznacza „horyzont Atona"), choć egiptolodzy nie mają dziś pewności co do dokładnej lokalizacji jego grobowca. 

Więcej ciekawostek o Egipcie szukaj w również w tym artykule.