165 lat – tyle zajmuje Neptunowi okrążenie Słońca. Oznacza to, że jedna pora roku trwa na nim ponad 40 lat. Ósma planeta Układu Słonecznego znajduje się trzydzieści razy dalej od macierzystej gwiazdy niż Ziemia. Jest też znacznie większa od naszej planety. Gdyby Neptun był wielką pustą kulą, można by w niej zmieścić prawie sześćdziesiąt ciał niebieskich wielkości Ziemi.

Neptun powstał z resztek dysku protoplanetarnego, pozostałego po mgławicy pyłów i gazów, z której uformowało się Słońce. Dysk protoplanetarny dał początek czterem planetom skalistym Układu Słonczego oraz czterem gazowym. Do planet skalistych należą Merkury, Wenus, Ziemia i Mars. Planety gazowe to Saturn, Jowisz, Uran i Neptun.

Neptun ciekawostki – kiedy go zbadamy?

Z powstaniem Urana i Neptuna wiąże się pewna zagadka. Istniejące teorie przewidują, że wszystkie planety gazowe powstające z dysku protoplanetarnego powinny być podobnej wielkości. Jednak Neptun i Uran są znacznie mniejsze od Jowisza i Saturna. Dlaczego? Nie wiadomo. Jednak mogłaby to wyjaśnić przyszła misja naukowa na Neptuna.

Dyskusja, kiedy miałaby się odbyć i jakie dokładnie byłyby jej cele badawcze, jest w NASA i ESA w toku. Na razie jednak nie ma żadnych konkretnych ustaleń. Natomiast wiadomo, że gdyby naukowcy chcieli wykorzystać asystę grawitacyjną Jowisza, okienko do startu dla misji otwiera się w 2031 r.

Neptun ciekawostki – kto odkrył tę planetę?

Na to pytanie przez długi czas trudno było jednoznacznie odpowiedzieć. Neptun jest bowiem planetą, o której istnieniu dowiedzieliśmy się dzięki obliczeniom matematycznym. W 1821 r. Alexis Bouvard, francuski astronom, policzył, jak dokładnie ma wyglądać orbita Urana. Obserwacje okazały się jednak niezgodne z jego obliczeniami. Bouvard, pewny swoich umiejętności rachunkowych, zasugerował, że za Uranem musi znajdować się jeszcze jedna planeta.

Wyliczeniem jej orbity zajęli się niezależnie astronomowie angielscy i francuscy. Ostatecznie za odkrywców Neptuna uznano dwie osoby: Johna Coucha Adamsa i Urbaina Le Verriera. Spór rozgorzał ponownie pod koniec XX w. Odkryto wówczas dokumenty wskazujące, że do odkrycia Neptuna bardziej przyczynił się Le Verrier.

Neptun ciekawostki – którą planetą Układu Słonecznego jest?

Co ciekawe, mimo że Neptun cały czas znajduje się na tej samej orbicie, jego status w obrębie Układu Słonecznego dwukrotnie się zmieniał. Do 1930 r. uważany był za ostatnią planetę układu. Później jednak utracił to miejsce, co było skutkiem odkrycia Plutona.

Pod koniec XX w. astronomowie obserwowali coraz więcej obiektów w pasie Kuipera. To ogromny pas planetoid poza orbitą Neptuna, w którym krążą pozostałości po formowaniu się Układu Słonecznego. Ponieważ stawało się jasne, że znajdujący się w Pasie Kuipera Pluton nie wyróżnia się specjalnie na tle innych obiektów z tego obszaru, w 2006 r. glob ten utracił status planety i stał się planetą karłowatą. Tym samym najdalszą planetą Układu Słonecznego ponownie stał się Neptun. Ciekawostki z nim związane podajemy poniżej.

Neptun ciekawostki – dlaczego jest niebieski?

To zasługa składu jego atmosfery. Jej trzy najważniejsze składniki to wodór, hel i metan. Metan absorbuje światło widzialne w czerwonej i podczerwonej części widma. Przypuszcza się więc, że to on jest przyczyną, która powoduje, że Neptun ma lazurowe zabarwienie.

Planeta ta składa się z kilku warstw, skrajnie różniących się temperaturami. W górnych warstwach atmosfery jest poniżej minus 220 st. C. Czym niżej, tym jednak na Neptunie robi się cieplej. Znajdujący się pod atmosferą płaszcz Neptuna – nazywany lodowym, choć w rzeczywistości jest to supergęsty i supergorący płyn – osiąga temperatury kilku tysięcy stopni Celsjusza.

Neptun ciekawostki – czy padają na nim diamenty?

W tej części planety zachodzą zjawiska fizyczno-chemiczne, które trudno sobie wyobrazić. Jeszcze w poprzednim wieku wysnuto teorię, że w płaszczu Neptuna, pod wpływem ogromnego ciśnienia i w ultrawysokich temperaturach, metan zamienia się w diamenty.

Teorię tę sprawdzał ostatnio eksperymentalnie zespół niemieckich naukowców. Skorzystali oni z lasera LSCS (Linac Coherent Light Source), by wytworzyć warunki podobne do tych, jakie panują 10 km pod powierzchnią Neptuna. Wymagało to nie tylko osiągnięcia temperatury powyżej 4,5 tys. st. C, ale i ciśnienia rzędu 1,5 mln barów. To tyle, ile wynosiłby nacisk 250 słoni na powierzchnię kciuka. Okazało się, że w takiej temperaturze i przy takim ciśnieniu węgiel (w tym przypadku pochodzący z polistyrenu C8H8) faktycznie zamienia się w diament.

Neptun ciekawostki – inne zagadki

Co ciekawe, to właśnie diamenty opadające na rdzeń Neptuna mogą być wyjaśnieniem innej zagadki tego globu. Otóż Neptun wypromieniowuje 2,6 razy więcej energii niż pochłania ze Słońca. Skąd ją zatem bierze? Jedna z hipotez mówi, że dodatkowe ciepło powstaje na skutek tarcia spadających na rdzeń diamentów o mniej gęsty materiał, który znajduje się dookoła.

Neptuna wyróżnia jeszcze coś. Wieją na nim najsilniejsze wiatry w Układzie Słonecznym, sięgające 2100 km/godz. Na Neptunie są też bardzo silne burze. Jedyna ziemska sonda, jaka kiedykolwiek przelatywała obok tej planety – czyli Voyager 2 – odkryła gigantyczny antycyklon, który został nazwany Wielką Ciemną Plamą. Był to ogromny układ burzowy o rozmiarach 13000 na 6600 km, obracający się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara.  

Zagadki Trytona

Największym księżycem Neptuna jest Tryton. Został odkryty w połowie XIX w. Jednak dopiero przelot Voyagera 2 w jego pobliżu ujawnił pewną zaskakującą rzecz. Okazało się, że Tryton jest jedynym księżycem w całym Układzie Słonecznym, który okrąża swoją macierzystą planetę ruchem wstecznym. Czyli przeciwnie do jej obrotów wokół własnej osi.

Zdaniem naukowców to dowód, że Tryton nie powstał z resztek gazów i pyłów, z których uformował się Neptun. Prawdopodobnie został przez tego ostatniego przechwycony. Naukowcy przypuszczają, że podobnie jak Pluton, do którego jest zbliżony wielkością, Tryton pochodzi z Pasa Kuipera.

Źródła: NASA, Science Alert.