Ile żyją zwierzęta?

Wydaje się, że matka natura nie była zbyt sprawiedliwa podczas dzielenia czasu, który każdy organizm żywy ma spędzić na tej planecie. Niektóre zwierzęta żyją jeden dzień (np. jętki), inne kilka dni (np. brzuchorzęski), kilka tygodni (m.in. pszczoła miodna), rok (np. Furcifer labordi), kilka lat (m.in. rudzik) lub kilkadziesiąt lat (m.in. papugi). Istnieją też organizmy, które dożywają kilku tysięcy lat. Skąd biorą się tak duże różnice?

Najdłużej żyjące zwierzęta? Długość życia zwierząt zależy od wielu czynników, wśród których należy wymienić przede wszystkim warunki środowiskowe, w których żyją, tempo przemian metabolicznych i naturalne mechanizmy, które sprzyjają długowieczności.

Jakie zwierzęta żyją najdłużej? Aby móc odpowiedzieć na to pytanie, trzeba zejść z lądu i zanurzyć się w oceanicznej toni, bo to właśnie tam występują najbardziej długowieczne gatunki. W zimnych wodach organizm "zwalnia obroty", a dodatkowo długiemu życiu sprzyja stałość panujących tam warunków.

Żółw olbrzymi

Naszą listę otwiera żółw olbrzymi. Znany człowiekowi rekordzista reprezentujący ten gatunek dożył 150 lat (zakończył żywot w 2006 roku, w ogrodzie zoologicznym w Kalkucie).

Największa populacja tych olbrzymów (długość skorupy dorosłego samca może przekroczyć 120 cm, średnia waga to natomiast 250 kg) zajmuje atol Aldabara (Seszele). Można je też spotkać w pobliżu Zanzibaru, na wyspie Changuu.

Żółw słoniowy

Kolejne miejsce w naszym zestawieniu przypadło kolejnemu przedstawicielowi rzędu żółwi. Niektóre źródła wskazują, że najstarszy żółw słoniowy dożył 177 lat. Inny okaz – żółwica Harriett – zakończyła swój żywot w wieku 176 lat.  

Naturalnym środowiskiem gigantycznych gadów są Wyspy Galapagos. Słowo "gigantyczne" w tym przypadku nie zostało użyte na wyrost. Żółwie słoniowe mogą osiągać 187 cm długości i wagę do 300 kg. Charakterystyczną cechą zwierzęcia jest długa szyja. To właśnie te cechy w dużej mierze decydują o długowieczności tego gatunku – duży gad z długą szyją ma znacznie większe szanse na przetrwanie wyprawy przez wodę.

Karmazyn ostrooki

Ze świata gadów udajemy się do królestwa ryb. W kwestii długości życia jednym z rekordzistów jest tu karmazyn ostrooki (choć wciąż jeszcze nie jest to rekordzista). Czerwony przedstawiciel rodziny Sebastidae żyje ok. 200 lat. Całkiem nieźle!

Skąd bierze się sekret długowieczności tej niepozornej ryby? To w dużej mierze kwestia głębokości, na której żyje. Ryby z tej rodziny występują w dość ciepłych rejonach Oceanu Spokojnego, ale bardziej odpowiadają im głębokie wody, gdzie panuje znacznie niższa temperatura.

Jeżowiec Strongylocentrotus franciscanus

Następny długowieczny osobnik to jeżowiec Strongylocentrotus franciscanus – przedstawiciel typu szkarłupni. Charakteryzuje się okrągłym ciałem pokrytym kolcami, których długość dochodzi do 8 cm. Dna morskiego chwytają się przy pomocy niewielkich, rurkowatych kończyn. Stworzenie żyjące u wybrzeży Oceanu Spokojnego (od Kalifornii po Alaskę) może żyć nawet 200 lat, bez istotnych oznak starzenia się organizmu.

Z tym gatunkiem wiąże się pewna ciekawostka. Jeszcze nie tak dawno temu naukowcy byli przekonani, że cyk życia jeżowca zamyka się w kilkunastu latach. Dopiero datowanie węglem aktywnym 14C udowodniło ich długowieczność

Wieloryb grenlandzki (wal grenlandzki)

W naszym zestawieniu pojawiły się już gady i ryby, zatem przyszedł czas na ssaka. Najbardziej długowiecznym przedstawicielem tej gromady wieloryb grenlandzki. Mierzący 16 m długości i warzący 75 ton olbrzym może żyć nawet 210 lat. 

O długości życia tych kolosów w dużej mierze decyduje ich naturalne środowisko, a dokładnie – panujące w nim warunki. Wale grenlandzkie żyją w zimnych wodach Arktyki, subarktycznych obszarach Atlantyku i Morzu Ochockim. To przekłada się na obniżenie temperatury ciała i spowolnienie metabolizmu i w konsekwencji - na spowolnienie procesu starzenia komórek. 

Rekin polarny

Pora na najbardziej długowieczną rybę w naszym zestawieniu i jednocześnie – najdłużej żyjącego kręgowca. Najstarsza zbadana samica rekina polarnego dożyła 392 lat. Jego terytorium obejmuje północną część Atlantyku, Ocean Arktyczny i Morze Białe. Natura przystosowała ten gatunek do życia w głębinach i właśnie tam najczęściej występują jego przedstawiciele. Choć zazwyczaj pływają na głębokości ok. 1200 m, to niektóre osobniki schodzą nawet na 2200 m.

Rekiny polarne osiągają długość do 4,8 m. Średnia waga dorosłych osobników to ok. 400 kg. Jego dieta składa się z ryb, mniejszych rekinów i morskich ssaków. Niektóre osobniki żywią się też znacznie większą zwierzyną – reniferami, łosiami, a nawet niedźwiedziami polarnymi. 

Cyprina islandzka

Zwierzęta Europy nie żyją zbyt długo? Nic bardziej mylnego, a najlepszym tego przykładem jest cyprina islandzka. W 2006 roku, w przybrzeżnych wodach Islandii znaleziono osobnika, który żył 507 lat, przy czym warto podkreślić, że średnia długość życia tych zwierząt to ok. 225 lat.

Czym jest cyprina islandzka? To gatunek małża głębinowego z rodziny Arcticidae, który występuje północnej części Oceanu Atlantyckiego i morzach przylegających.  

Cinachyra antarctica

Długowieczne zwierzęta to także niepozorne gąbki. Cinachyra antarctica to gatunek otwierający podium najbardziej długowiecznych zwierząt. To beztkankowe morskie stworzenie może przeżyć nawet 1550 lat.

Scolymastra joubini

Drugie miejsce przypadło w udziale kolejnej gąbce. Żyjąca w zimnych wodach antarktycznych Scolymastra joubini wykazuje niezwykle wolny metabolizm, co zapewnia jej... 15000 lat życia!

Turritopsis dohrnii

Jakie jest najstarsze zwierzę na Ziemi? To niepozorna meduza, która nigdy nie umrze ze starości, bo nigdy się nie zestarzeje. Żyjąca w Morzu Śródziemnym (prawdopodobnie także w innych wodach) Turritopsis dohrnii posiadła zdolność do cofania się w rozwoju.

Normalny cykl życia zwierząt z tej rodziny przewiduje przejście z postaci polipa do dojrzałej płciowo meduzy. Osobniki z gatunku Turritopsis dohrnii mogą jednak wrócić do wcześniejszej formy. Proces zwany transdyferencjacją może powtarzać się w nieskończoność, co w praktyce zapewnia zwierzęciu nieśmiertelność.

Więcej o długowieczności piszemy w najnowszym wydaniu magazynu „National Geographic” nr 1/23.