Mezopotamia jest uważana przez historyków za kolebkę pierwszej cywilizacji. To właśnie między Tygrysem i Eufratem powstawały proste wynalazki i formowały się struktury społeczne oraz miejskie. Nieistniejąca już kraina znajdowała się w granicach dzisiejszego Iraku i Kuwejtu. Badacze nadal odkrywają tam pamiątki po naszych przodkach sprzed ponad kilku tysięcy lat. Do niektórych trzeba się dokopać, inne widać dopiero z góry.
Jak wyglądało życie na południu Mezopotamii?
Naukowcy z University of Pennsylvania wykorzystali specjalistyczne drony do przeprowadzania badań teledetekcji w Iraku. Uzyskane obrazy były dokładniejsze od wcześniejszych zdjęć satelitarnych. Wilgotność gleby i absorpcja soli z ostatnich ulewnych deszczy pomogły wykryć pozostałości budynków, murów, ulic, dróg wodnych i innych elementów miasta zakopanych w pobliżu poziomu gruntu.
Zebrane dane wykazały, że Lagasz tworzyły cztery bagniste wyspy. Wszystkie były ze sobą połączone kanałami. Starożytne miasto-państwo powstało między 4900 a 4600 laty temu. Dotychczasowe wykopaliska sugerują, że mieszkańcy opuścili je około 3600 lat temu. Obecnie w miejscu Lagasz znajduje się stanowisko archeologiczne Tell al-Hiba w Iraku.
Archeolożka i antropolożka Emily Hammer podkreśla na łamach „Journal of Anthropological Archaeology”, że takie położenie starożytnego miasta miało znaczący wpływ na to, jak wyglądało życie mieszkańców. To też kolejne potwierdzenie, że miasta południowej Mezopotamii nie rozrastały się na tradycyjnym planie. Autorzy badań mają tu na myśli osobne części administracyjne, świątynie, pola uprawne i mur miejski otaczający całość.
Starożytne miasto-państwo jak Wenecja
Hammer sugeruje, że miasto-państwo na wyspach nie miało geograficznego ani rytualnego centrum. Każda część rozwijała inne praktyki gospodarcze, jak rybołówstwo czy zbieranie trzciny do budowy. Dwie z wysp prawdopodobnie były ogrodzone murami. Mogły zostać zasiedlone jako pierwsze. Badania terenowe wskazały, że ich mieszkańcy trudnili się między innymi uprawą roślin i garncarstwem.
Zdjęcia z drona zrobione na ogromnym terenie w południowym Iraku ujawniły struktury ze starożytnego mezopotamskiego miasta Lagasz. / fot. E. HAMMER/J. ANTHROPOLOGICAL ARCHAEOLOGY 2022
Jak populacja Lagash przemieszczała się między wyspami? Analiza zdjęć z drona sugeruje, że jednym z rozwiązań mogły być łodzie. Badacze zaobserwowali również pozostałości kładek dla pieszych. To na razie tylko szczątkowe informacje.
Więcej będzie wiadomo po kolejnych wykopaliskach. Niewykluczone, że wyspy były częścią kanałów delta ciągnących się w kierunku Zatoki Perskiej. Naukowcy już teraz porównują Lagash do Wenecji. W obu miastach nieodłącznym elementem były lub są kanały.
Mezopotamia – pierwsza cywilizacja
Według Hammer gęste skupiska rezydencji i innych budynków w dużej części Lagash sugerują, że w okresie świetności miasto zamieszkiwały dziesiątki tysięcy ludzi. Wykopane przedmioty wskazują, że wśród nowo przybyłych znaleźli się mieszkańcy pobliskich i odległych wiosek, pasterze chcący się osiedlić oraz niewolnicy przywiezieni z sąsiednich miast-państw.
Lagash i inne miasta na południu Mezopotamii prawdopodobnie wykorzystywały transport wodny do handlu między blisko położonymi osadami. To zapewniło im bezprecedensowy wzrost. Badacze nie mają pewności, czy miasta północnej Mezopotamii sprzed około 6000 lat, które nie znajdowały się na bagnach, zawierały odrębne sektory miejskie.
Kiedy powstała i upadła Mezopotamia?
Cywilizacje mezopotamskie powstały na brzegach Tygrysu i Eufratu. Najwcześniejsze zaczęły formować się formować mniej więcej w czasie rewolucji neolitycznej, około 12000 lat p.n.e. Sumerowie i Akadyjczycy (w tym Asyryjczycy i Babilończycy) wywodzący się z różnych obszarów dzisiejszego Iraku, zdominowali Mezopotamię od początku pisanej historii (ok. 3100 r. p.n.e.) do upadku Babilonu w 539 r. p.n.e. Wówczas historyczna kraina została podbita przez Imperium Achemenidów.
