Niektórzy badacze historii wskazują, że ze wszystkich historycznych rodów panujących w Chinach, największym splendorem owiana była dynastia Han. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że czas największej świetności imperium przypada na rządy cesarzy z rodu Tang. To właśnie w okresie Chiny cieszyły się stabilną sytuacją wewnętrzną i szerokimi wpływami międzynarodowymi.
Okres panowania dynastii Tang
Dla chińskiej historii znamienne jest, że kolejne dynastie wyłaniają się w okresie największego chaosu, gdy w państwie panuje wyjątkowo trudna sytuacja. Nie inaczej było w przypadku dynastii Tang.
Pod koniec panowania dynastii Sui w Chinach toczyła się walka o wpływy i przywilej ponownego zjednoczenia podzielonego państwa. Dominującą pozycję w tych bojach zdobyli przedstawiciele klanu Li. Jak sami twierdzili, ich przodkiem był hanowski generał Li Guanga, a ich rodowód miał sięgać czasu panowania książąt Zachodniego Liang.
W 617 roku zdołali podbić Chang'an, skąd wyruszyli na podbój pozostałych terenów. W 618 roku Li Yuan został władcą zjednoczonych Chin. Tak rozpoczął się trwający niemal 300 lat okres rządów dynastii Tang. Zmierzch rodu wielkich władców nastał dopiero w 907 roku.
Struktura polityczna
Organizując strukturę państwa, Tangowie pełnymi garściami czerpali inspirację z organizacji imperium Hanów. Nowi władcy wyciągnęli jednak wnioski z błędów swoich poprzedników. Zamiast dzielić państwo na częściowo autonomiczne obszary, zachowali władzę w całym kraju. Chiny były podzielone na prowincje, ale te znajdowały się pod zwierzchnictwem organu centralnego.
Sprawne zarządzanie tak rozległym obszarem stanowiło niemałe wyzwanie. Żeby cesarz mógł zachować pełną kontrolę nad państwem, zadecydował o rozbudowie aparatu urzędniczego. Powołane zostały ministerstwa, z których każde podlegało cesarzowi.
Rozwój i ekspansja imperium Tang
Li Yuan nie zachował władzy na długo. Jego syn, Li Shimin, uknuł sprytny plan dojścia do władzy. Żeby wyeliminować wszystkich możliwych konkurentów do cesarskiego tronu, zamordował swoich dwóch braci i wszystkich członków ich rodzin. W 626 roku zmusił ojca do abdykacji. Po przejęciu władzy, przyjął przydomek Tang Taizong.
Nowy cesarz objął tron w krwawych okolicznościach. Takie działanie najczęściej nie jest dobrą wróżbą na przyszłość. Jednak przewrót, który sprowokował Li Shimin, paradoksalnie znacząco przyczynił się do rozwoju imperium.
Szybko okazało się, że na cesarskim tronie zasiadł nie tylko rozważny, ale także inteligentny władca. Tang Taizong zadecydował o otwarciu dostępu do urzędniczych stanowisk dla wszystkich, którzy mają wystarczające kompetencje. Wprowadził system egzaminów cesarskich, które wyłaniały najwybitniejsze jednostki. W ten sposób zlikwidował trwającą od wieków urzędniczą dominację arystokracji.
Cesarz rozumiał też, że ciemiężenie chłopów nie służy krajowej gospodarce. Wprowadził politykę wyrównania ziem i tym samym zmniejszył społeczne dysproporcje. Zmniejszył też liczbę dni szarwarku, czyli przymusowej pracy. W rezultacie tych decyzji zaczęły powstawać nowe gospodarstwa. Więcej posiadaczy ziemskich oznaczało zwiększenie wpływów z podatków. To wprowadziło kraj w czas stabilizacji finansowej.
Kolejni władcy kontynuowali roztropną politykę. W wyniku podejmowanych działań, rosła liczba państw, które musiały uiszczać trybut na rzecz cesarstwa. Do tego grona należały m.in. Kaszmir, Nepal, Japonia, Korea i królestwa w dolinach Syr-darii i Amu-darii.
Tangowie skutecznie radzili sobie z nomadami ze stepów. Potrafili też utrzymać po swojej stronie ludy tureckie, które jeszcze w czasie panowania dynastii Sui wyrosły na jedną z dominujących grup etnicznych. Z ich pomocą zdołali podbić niemal cały obszar Azji Środkowej.
Artefakty z okresu Tang / fot. /Future Publishing via Getty Images
Mieli jednak silnego konkurenta w postaci królestwa Tybetu. Największym punktem spornym były ziemie w Kotlinie Tarymskiej. Konflikty trwały aż do 821 roku, kiedy zawarty został formalny pokój.
Krótki czas rządów dynastii Zhou
Rządy Tangów na krótki czas zostały przerwane w 690 roku, gdy Wu Zetian – była partnerka cesarza Gaozonga – zdołała zająć miejsce cesarzowej. Stopniowo zwiększała swoje wpływy, zyskując dominującą pozycję na dworze. Na cesarskim tronie osadzała swoich synów, a każdy z nich ślepo wykonywał jej polecenia. Ostatecznie sama zajęła najwyższe stanowisko, stając się pierwszą i ostatnią władczynią w cesarskiej historii Chin.
Upadek dynastii Tang
Na początku VIII wieku nastąpił przewrót pałacowy, w wyniku którego Tangowie powrócili na tron. W rezultacie, kraju nadal panował ład i porządek. Zmieniło się to dopiero, gdy władzę objął cesarz Xuanzong.
Nieumiejętna polityka władcy doprowadziła do ponownego pogłębienia dysproporcji społecznych. Ilość przyznawanej chłopom ziemi nie była proporcjonalna do przyrostu ludności na wsiach. Gospodarstwa stawały się coraz mniejsze, spadała ich wydajność. W rezultacie chłopi ubożeli i musieli odsprzedawać swoje majątki możnym posiadaczom ziemskim. To doprowadziło do wyraźnego obniżenia wpływów z podatków. Trzeba bowiem pamiętać, że to przede wszystkim ludność wiejska była głównym żywicielem dworu cesarskiego.
Pojawiły się niedobory w wojsku. Brakowało ludzi do przymusowej pracy. Aparat centralny musiał korzystać z pracowników najemnych, a to dodatkowo uszczuplało zasoby w skarbcu. Żeby powetować straty, opodatkowano możnych i arystokracje. Wyższe warstwy społeczne nie miały jednak zamiaru zmniejszać swojego stanu posiadania na rzecz państwa. W rezultacie nowymi podatkami objęto nielicznych już chłopów.
Równocześnie państwu zaczęły zagrażać kraje sąsiadujące. Już nie tylko Tybetańczycy, ale także Taiowie i Kitanowie stali się realną siłą, przed którą należało bronić cesarstwa. W tym miejscu aparat centralny popełnił ogromny błąd – w okręgach przygranicznych wydzielił gubernatorstwa wojskowe, de facto doprowadzając do decentralizacji państwa.
Ta decyzja szybko się zemściła. W 755 roku gubernator AN Lushan zwrócił się przeciwko cesarzowi. 8 lat później rebelia została zdławiona, ale pozycja Tangów uległa znacznemu osłabieniu. Faktyczną władza pozostawała w rękach gubernatorów, sytuacja gospodarstw rolnych stawała się coraz trudniejsza, a cesarski skarbiec świecił pustkami.
Na początku IX wieku wybuchł bunt chłopski, sprowokowany przez Huanga Chao. Przemytnik soli zjednał sobie sympatię najniższych warstw społecznych i w 880 roku zdobył stolicę. Powołana przez niego dynastia okazała się jednak nietrwała, a jego władza nie sięgała poza Chang'an. Dopiero pomoc południowego plemienia tureckiego pozwoliła zdusić bunt.
Nie zdało się to jednak na nic. Ostatni gwóźdź do trumny dynastii wbił Zhu Wen – dowódca oddziału powstańców, który przeszedł na stronę Tangów. Po zwycięstwie cesarz nadał mu przywileje, a ten wykorzystał je, by przejąć władzę.
Kultura w czasach dynastii Tang
W czasie panowania Tangów zmieniła się społeczna rola kobiet. Dzięki rozluźnieniu tradycyjnych wartości Konfucjusza, mogły one uczestniczyć w życiu kulturalnym, zakładać własne gospodarstwa, a nawet czynnie wpływać na politykę.
Okres imperium Tang to także dynamiczny rozwój sztuki. W tym czasie chińska poezja znacząco się rozwinęła. To właśnie w państwie Tangów tworzyli Du Fu, Meng Haoran czy Li Bai.
Nie można nie wspomnieć, że okres dynastii Tang otworzył Chiny na obce kultury i wierzenia. Wyznawcy judaizmu czy islamu byli mile widziani w kosmopolitycznej stolicy. Mogli zakładać własne świątynie i pozyskiwać nowych wiernych. Zmieniło się to dopiero w połowie IX stulecia.
Technologia w czasach imperium Tang
Okres imperium Tang to także czas dynamicznego rozwoju technologii. Na podstawie wcześniejszych dokonań, w 725 roku astronom Yi Xing skonstruował mechanizm wychwytowy do zegara mechanicznego, który w połączeniu z kołem wodnym i zegarem wodnym napędził obrotową sferę armilarną. W VIII wieku opracowano też mechaniczny dyspenser do wina, który do nalewania trunku wykorzystywał hydrauliczną pompkę.
