Poniższy tekst jest fragmentem książki dr. hab. Wojciecha Woźniaka „Państwo, które działa. O fińskich politykach publicznych”. Książkę niedawno wydało Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Tytuł artykułu i śródtytuły pochodzą od redakcji National-Geographic.pl. O tym, co zobaczyć w Finlandii, przeczytasz również tutaj.
Czym są fińskie „baby boxy”?
Najsłynniejszym chyba narzędziem wspierania rodzin i rodziców z dziećmi w Finlandii są w pełni uniwersalistyczne, przysługujące rodzicom (również adopcyjnym) wszystkich dzieci „baby boxy”, które regularnie pojawiają się w relacjach medialnych na temat Finlandii i w memach.
Oficjalnie określane „zestawami macierzyńskimi” (äitiyspakkaus), nazywane są najczęściej właśnie „pudełkami na dzieci”, tekturowe kartony, dystrybuowane przez agencję rządową Kela i mogące służyć również jako łóżeczka, zawierają najpotrzebniejsze produkty w pierwszych tygodniach życia dziecka – ubrania, kocyki, ręczniki, pościel, produkty higieniczne i pielęgnacyjne, a także książkę dziecięcą i pluszową zabawkę. Zmieniająca się co kilka lat zawartość zestawu jest przedmiotem ożywionych dyskusji w fińskich mediach oraz wśród obywateli, np. w odniesieniu do kolorystyki lub wyglądu strojów.
W internecie można znaleźć zdjęcia zawartości fińskich „baby boxów” z 1938, pierwszego roku wprowadzenia tej formy wsparcia, najpierw dla najmniej zamożnych rodzin. Od 1949 roku przyznawano ją wszystkim. Przez ponad 70 lat wszyscy Finowie jako dzieci i/lub jako rodzice skorzystali z tej formy pomocy.
Jeden z pierwszych w historii zestawów äitiyspakkaus. Fot. Tuni.fi
Jak otrzymać „baby box”?
Jedynym warunkiem otrzymania wsparcia, jest zarejestrowanie się przyszłej matki w placówce służby zdrowia i udział w badaniach w okresie ciąży. Kluczowym elementem agendy politycznej, która została zrealizowana przez implementację tego programu, jest zmotywowanie matek, niezależnie od społecznego statusu, do korzystania z opieki prenatalnej.
Celem rządu było więc zarówno wsparcie rodzin, jak i promocja zdrowia publicznego. Autorki i autorzy niedawnego badania dotyczącego „baby boxów” wskazują, że radykalne obniżenie śmiertelności niemowląt już pod koniec pierwszej połowy XX wieku do jednego z najniższych poziomów na świecie można wiązać z wprowadzeniem tego rozwiązania. Nie ma jednak danych epidemiologicznych, które pozwalałyby to stwierdzić w sposób przyczynowy, a nie korelacyjny.
Tego typu pomoc aprowizacyjna jest niewątpliwie dla rodziców istotna, tym bardziej, im mniej są zamożni. Trudno jednak przecenić też symboliczne znaczenie tego gestu. Z punktu widzenia budżetu narodowego i masowego zamawiania produktów z dużym wyprzedzeniem nie jest to projekt wymagający wielkich nakładów finansowych. Roczny koszt to ok. 10 milionów euro. Buduje jednak poczucie zaufania wobec państwa, które w newralgicznym momencie cyklu życia jednostek wspiera rodziny, niezależnie od ich statusu materialnego i przynależności etnicznej, narodowej lub obywatelstwa.
„Baby box" – edycja dla dzieci urodzonych w 1980 roku. Fot. Kela
Jak äitiyspakkaus zdobyły światowy rozgłos?
Finowie szczególne zainteresowanie międzynarodowe tym rozwiązaniem przypisują materiałowi wyemitowanemu przez BBC w 2013 roku pod tytułem „Czemu fińskie dzieci śpią w tekturowych pudełkach?", później wielokrotnie powtarzanemu. Relacje w popularnych i opiniotwórczych mediach globalnych, ale również memy i nagrywane na YouTube lub Instagramie filmiki z odpakowywania fińskich zestawów (najczęściej tworzone przez mieszkających w Finlandii imigrantów), przyczyniły się do jego popularności.
Urok tych zestawów okazał się na tyle znaczący, że prywatne firmy zaczęły przygotowywać podobne i sprzedawać, reklamując je w sposób nawiązujący do fińskiego modelu. Kela jednak w oficjalnych komunikatach deklaruje, że oryginalne zestawy nie są, i nie będą, sprzedawane komercyjnie.
Więcej na temat fińskich polityk publicznych można przeczytać w fascynującej książce dr. hab. Wojciecha Woźniaka „Państwo, które działa. O fińskich politykach publicznych”.
