Kolumna Trajana to olbrzymia konstrukcja, która ma prawie 40 metrów wysokości. Została wzniesiona w Rzymie dla upamiętnienia wielkiego zwycięstwa Rzymian nad Dakami. To starożytny lud pochodzenia trackiego, który żył na terenie Dacji, czyli lewego brzegu Dunaju. Współcześnie to obszar, który znajduje się na terytorium Rumunii i części Węgier. Budowa kolumny została sfinansowana z łupów wojennych i była ważnym symbolem władzy i potęgi Cesarstwa Rzymskiego. Dziś to jeden z najlepiej zachowanych zabytków Forum Trajana.

Kolumna Trajana: historia

Pomiędzy 101 a 106 r. n.e. cesarz Trajan zebrał dziesiątki tysięcy żołnierzy. Następnie przeprawił ich przez Dunaj po dwóch z najdłuższych mostów, jakie oglądał świat antyczny, dwukrotnie pokonał potężne barbarzyńskie imperium, a następnie metodycznie wymazał je z mapy Europy.

Wojna Trajana z Dakami była kluczowym wydarzeniem jego 19-letnich rządów. Łupy, które z niej przywiózł, oszałamiały. Jeden z kronikarzy przechwalał się, że podbój przyniósł prawie 250 ton złota i 500 srebra, nie wspominając o nowej żyznej prowincji.

Te zdobycze odmieniły Rzym. Dla upamiętnienia zwycięstwa cesarz zlecił budowę forum, w skład którego wchodził przestronny, otoczony kolumnadami plac, dwie biblioteki, okazała przestrzeń publiczna znana jako Bazylika Ulpia, a być może także świątynia. Forum nie miało sobie równych pod słońcem – zachwycał się jeden z dawnych historyków – było nie do opisania i żaden śmiertelnik nie potrafiłby zbudować czegoś równie pięknego.

Kolumna Trajana przedstawiła 155 scen walki

Ponad forum wznosiła się kamienna kolumna zwieńczona brązowym posągiem zwycięzcy. Wokół niej, niczym komiks, wiła się spiralnie plastyczna relacja z kampanii w Dacji – 155 misternie wyrzeźbionych scen przedstawiających tysiące Rzymian i Daków, którzy maszerują, budują, walczą, żeglują, podkradają się, negocjują, błagają o życie i giną. Dwie kampanie wojenne rozdziela symbol Wiktorii, który oznacza zwycięstwo. Sam cesarz pojawia się na kolumnie 90 razy. Jej budowę ukończono w 113 r. 

Dziś turyści przechylają głowy, słuchając przewodników opowiadających jej historię. Zniszczone przez erozję płaskorzeźby powyżej kilku pierwszych zdań opowieści odczytuje się z trudem. Wszędzie dookoła widać ruiny – puste cokoły, popękane płyty, roztrzaskane kolumny i rozbite rzeźby dają pojęcie o wspaniałości Forum Trajana, ogrodzonego i zamkniętego dla publiczności świadectwa chwały imperium.

Kolumna jest jedną z najbardziej charakterystycznych budowli, jakie przetrwały upadek Rzymu. Przez wieki badacze okresu klasycznego uznawali te rzeźby za wizualną historię wojen, których bohaterem był Trajan, a jego godnym przeciwnikiem Decebal, król Daków. Archeolodzy analizowali sceny, szukając informacji na temat mundurów, broni, wyposażenia oraz taktyki stosowanej przez rzymską armię.

Trajan pozostawił Dację w ruinach. Jednak kolumna i zachowane rzeźby pokonanych żołnierzy, które niegdyś zdobiły forum, są dziś cenione przez Rumunów jako wskazówki mówiące o wyglądzie i strojach ich dackich przodków.

Kolumna Trajana to jeden z najbardziej fascynujących zabytków Rzymu

Kolumna stała się inspiracją dla późniejszych pomników w Rzymie i całym cesarstwie. Przez wieki, w miarę jak inne charakterystyczne obiekty popadały w ruinę, wciąż fascynowała i budziła respekt. W czasach renesansu papież zastąpił posąg Trajana figurą świętego Piotra, aby uświęcić starożytną budowlę. Artyści opuszczali się w koszach ze szczytu, aby studiować szczegóły rzeźb.

Później kolumna stała się ulubioną atrakcją turystyczną. W 1787 r. niemiecki poeta Goethe wspiął się po jej 185 wewnętrznych stopniach, aby „podziwiać niezrównany widok”. Poczynając od początku XVI w, sporządzano gipsowe odlewy kolumny, które zachowały detale zniszczone później przez erozję i zanieczyszczenia powietrza.

Nie ustają spory na temat konstrukcji kolumny, jej znaczenia, a nade wszystko historycznej dokładności. Czasami wydaje się, że liczba rozmaitych interpretacji dorównuje liczbie wyrzeźbionych postaci, których jest 2662. 

Kolumna Trajana: ciekawostki

  • Autorem projektu kolumny był prawdopodobnie twórca samego Forum, czyli cesarski architekt Apollodoros z Damaszku.
  • Znajduje się dokładnie pomiędzy budynkami dwóch rzymskich bibliotek: greckiej i łacińskiej, za Bazyliką Ulpia, niedaleko Piazza Venezia, w centrum miasta. 
  • Kolumna ustawiona jest na cokole, który pierwotnie zdobiony był dwoma orłami. W jego wewnętrznej komnacie umieszczony urny z prochami cesarza Trajana, a także prawdopodobnie jego żony Plotyny.
  • Dawniej na szczycie znajdował się potężny posąg władcy Rzymu w wojskowym stroju. Figura została usunięta po roku 392 n.e. przez chrześcijan. Dopiero ponad 1100 lat później na szczyt wróciła rzeźba, lecz już nie cesarza, a świętego Piotra. Była to decyzja papieża Sykstusa V.
  • Wewnątrz kolumny znajdują się spiralne schody, które składają się ze 185 marmurowych stopni. Prowadzą na platformę widokową na samym szczycie.  
  • Spiralna serpentyna płaskorzeźb ma łącznie prawie 200 metrów długości. Owija się wokół kolumny aż 23 razy. 
  • Kolumna Trajana była inspiracją dla innych konstrukcji. Na jej wzór powstały: kolumna Marka Aureliusza w Rzymie, kolumna Nelsona w Londynie i kolumna Napoleona w Paryżu.