Trzydzieści dwa lata temu na ekrany kin wszedł jeden z najsłynniejszych filmów Tima Burtona. „Edward Nożycoręki” opowiadał historię chłopca-cyborga, który zamiast dłoni miał ogromne nożyce. Sugestywna wizja reżysera zawładnęła wyobraźnią pokoleń. Na tyle, że jeszcze dzisiaj na hasło „Edward Nożycoręki” przed oczami staje grający głównego bohatera Johnny Depp z długimi ostrzami w miejscu palców.
Takie właśnie skojarzenie – przynajmniej zdaniem jego odkrywcy – budzi prehistoryczny gad, którego szczątki znaleziono w południowej Brazylii. – Jego kończyny przednie i szpony, przypominające trochę dłonie Edwarda Nożycorękiego, mogły być używane do wspinania się po drzewach i chwytania ofiar – powiedział portalowi Live Science Rodrigo Müller, paleontolog z Federal University of Santa Maria.
Müller wraz z zespołem w zeszłym roku znalazł kości tajemniczego gada na farmie ryżu w brazylijskim stanie Rio Grande do Sul. Odkrycie zostało właśnie opisane w prestiżowym czasopiśmie naukowym „Nature”.
Gad ze szponami, ostrym dziobem i prymitywnymi piórami
Dziwne stworzenie żyło około 230 mln lat temu. Czyli w triasie, trwającym od 252 do 201 mln lat temu. Poza wyróżniającymi go szponami miało też duży i ostry dziób. Mógł on służyć zwierzęciu do zjadania owadów albo owoców. Jego ciało prawdopodobnie pokrywały charakterystyczne dla wczesnych gadów cienkie włoski, przypominające pióra.
Venetorapter gassenae / ryc. Caio Fantini
Venetorapter gassenae był niedużym zwierzęciem. Znalezione szczątki należały do dorosłego osobnika. Na ich podstawie naukowcy wnioskują, że gad miał ok. 70 cm wysokości i do metra długości wraz z ogonem. Ważył między 4 a 8 kg. Nie potrafił latać – a jednak posiadał pewne cechy anatomiczne wspólne z latającymi gadami.
Venetorapter to poprzednik gadów latających
W czasie, gdy na Ziemi dominowały dinozaury, w powietrzu królowały pterozaury, czyli właśnie latające gady. Pojawiły się w późnym triasie i na następne 150 mln lat zawładnęły przestworzami. Ich pochodzenie nie jest w pełni wyjaśnione. Na razie znaleziono mało skamieniałości stworzeń, które byłyby ich poprzednikami.
Takim zwierzęciem jest jednak Venetorapter gassenae. – Po raz pierwszy możemy przyjrzeć się bliżej poprzednikowi pterozaurów – powiedział Müller dla „New York Timesa”. – I to stworzenie jest naprawdę dziwne – dodał.
Nowo odkryty prehistoryczny gad ma wydłużony czwarty palec kończyny górnej. Według paleontologa, u pterozaurów palec ten wspiera skrzydła. Pozwala to przypuszczać, że V. gassenae jest blisko spokrewniony z latającymi gadami.
Tajemnice nożycorękiego gada
Jednak – w przeciwieństwie do pterozaurów – Venetorapter nie latał. Długie przednie kończyny zakończone szponami mogły mu za to pomóc biegać po drzewach. Jego potomkowie mogli zacząć skakać między gałęziami, a następnie przemieszczać się między nimi lotem ślizgowym. Następnym krokiem byłoby opanowanie aktywnego latania.
Venetorapter gassenae / ryc. Caio Fantini
Naukowcy przeanalizowali budowę anatomiczną znalezionych kości należących do V. gassenae i porównali je z innymi skamieniałościami gadów z triasu. Na tej podstawie wnioskują, że poprzednicy pterozaurów – i dinozaurów – byli liczni i o wiele bardziej zróżnicowani, niż dotychczas sądzono. Według Müllera podważa to przekonanie, że „wcześniejsze formy były prostsze i skazane na zagładę, by zrobić miejsce dla bardziej rozwiniętych pterozaurów i dinozaurów” – powiedział badacz dla „NYT”.
Gdzie dokładnie żył tajemniczy gad ze szponami, co jadł i jak wyglądał? Muller ma nadzieję, że w przyszłości uda się znaleźć kolejne kości V. gassenae i odpowiedzieć na te pytania.
Źródła: Nature, Live Science, New York Times.
