Historia znalezisk dokonanych podczas budowy obwodnicy Oświęcimia i drogi S1 sięga zarówno okresu II wojny światowej, jak i odleglejszych czasów. Szczególnie cenne są jednak przedmioty pochodzące z zapomnianego obozowego śmietnika KL Auschwitz-Birkenau. – O istnieniu obozowego śmietnika było wiadomo. Natomiast nie wyobrażałem sobie, że będzie to taka skala znaleziska – mówi Dagmar Kopijasz z Fundacji Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau cytowany przez portal Oświęcim Nasze Miasto.
Ziemia po raz kolejny odsłoniła cenne ślady przeszłości
Od ostatecznej likwidacji i ewakuacji nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau minęło przeszło 79 lat. Od tamtej pory ziemia co jakiś czas odsłania ślady tragicznych wydarzeń, które rozgrywały się w tym regionie podczas II wojny światowej. W marcu 2024 roku w czasie prac związanych z dostosowaniem bloku 8 w byłym niemieckim obozie Auschwitz odnaleziono nietypowe szachy należące niegdyś do więźniów. Z kolei niecały miesiąc później cenne znaleziska odkryto na trasie obwodnicy Oświęcimia.
Już sam planowany przebieg obwodnicy pozwalał przypuszczać, że podczas prac budowlanych znajdą się miejsca mające ogromną wartość dla historyków. Specjaliści uwzględnili między innymi konieczność zachowania trzech schronów zbudowanych przez Niemców, które znajdowały się na terenie planowanej inwestycji.
Pierwszy z nich był swoistym systemem umocnień. Wybudowano go w Jedlinie w 1944 roku w celu zabezpieczenia się przed ofensywą wojsk radzieckich. Dwa kolejne znaleziono w Pławach. Były to schrony przeciwlotnicze dla żołnierzy pilnujących zakładów ulokowanych na południe od KL Birkenau. Wszystkie trzy obiekty zostały przeniesione w inne miejsce, aby nie zakłócać budowy trasy. Eksperci nie przewidzieli jednak, że znalezisk będzie o wiele więcej.
Opakowanie aspiryny znalezione w zapomnianej części KL Auschwitz. Fot. Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau
Odnaleziono setki przedmiotów związanych z historią Auschwitz
– Na hałdę obozowych śmieci natrafiono podczas prac związanych z budową S1 w Rajsku z początkiem roku 2023. Ponad pół roku trwało załatwianie niezbędnych zgód, pozwoleń itd. Dopiero pod koniec lipca 2023 roku, po ostatecznej decyzji Wojewódzkiego Małopolskiego Konserwatora Zabytków, przekazano naszej Fundacji pod opiekę i do dalszych badań całość znaleziska. Udało się pod czujnym okiem i nadzorem archeologów przewieźć je we wskazane i akceptowane przez WKZ Kraków miejsce – mówi mi Dagmar Kopijasz z Fundacji Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau.
Okazało się, że ogromna hałda skrywała zapomniany śmietnik obozu Auschwitz-Birkenau. Obszar obejmuje nawet kilka arów. Zebrano około 600 ton ziemi, którą należy przesiać. – Można już natomiast powiedzieć, że są to setki, a może tysiące różnych przedmiotów związanych z historią obozu – mówi Dagmar Kopijasz cytowany przez portal Oświęcim Nasze Miasto.
Do tej pory znaleziono między innymi rzeczy osobiste i przedmioty codziennego użytku należące do osób, które zostały wysłane do KL Auschwitz-Birkenau. Większość z nich ukryta była w bagażach, a następnie zrabowana przez Niemców tuż po wyładunku. Co ciekawe, znaleziska pochodzą z całej ówczesnej okupowanej Europy. Niegdyś należały do obywateli Włoch, Grecji, Francji, Słowacji, Austrii, Belgii i nie tylko. Znaleziono również przedmioty z budynku obozowej kuchni. W tym: miski, talerze, dzbanki, kubki czy chociażby porozbijaną SS-mańską zastawę stołową, na której wciąż widoczne są charakterystyczne napisy i znaki.
Poruszające znaleziska z nazistowskiego obozu koncentracyjnego
Mimo że wiele osób spodziewało się podczas budowy odkrycia śladów po mrocznej przeszłości, skala znaleziska zaskoczyła nawet ekspertów. Przedmiotów z zapomnianego śmietnika obozowego jest bowiem mnóstwo, na wielu z nich zachowały się specyficzne znaki i napisy. Przetrwały nawet porozbijane butelki po winach, piwach i innych napojach. Wciąż trwają prace związane z zabezpieczeniem i zinwentaryzowaniem cennego odkrycia.
Na przestrzeni lat wielokrotnie – czasami zupełnym przypadkiem – odkrywano pamiątki po mrocznych czasach II wojny światowej. Niektóre z nich są szczególnie poruszające. W 2020 roku podczas prac zabezpieczających buty należące do ofiar nazistowskiego obozu Auschwitz natrafiono na odręcznie wykonany napis. Znajdował się w jednym z dziecięcych bucików.
Szybko okazało się, że było to imię i nazwisko dziecka, oznaczenie transportu oraz numer, pod którym zarejestrowano je na liście transportowej. Amos Steinberg urodził się 26 czerwca 1938 roku, mieszkał w Pradze. W wieku zaledwie czterech lat razem z rodzicami trafił do getta Theresienstadt w pobliżu Pragi. Ostatecznie cała trójka została deportowana do Auschwitz.
Źródła:
