Dzisiaj Monte Albán to ruiny i zaledwie namiastka swojej dawnej świetności. Jednak w czasach Mezoameryki było to niezwykle ważne miasto, w którym w ciągu kilkuset lat mieszkały różne grupy rdzennych mieszkańców Ameryki. Chociaż centrum było położone 2000 m n.p.m. i około 400 m nad otaczającymi wzgórze dolinami, archeolodzy odkryli, że pomimo niesprzyjających warunków, miasto bardzo dobrze prosperowało.
Gdzie jest Monte Albán?
Monte Albán znajduje się nieopodal miejscowości Santa Cruz Xoxocotlán. To małe meksykańskie miasteczko, położone ok. 5 km od Oaxaca, w górach Sierra Madre Południowa. Archeolodzy odkryli, że wzgórze, na którym znajdowało się centrum starożytnego miasta, było sztucznie wyrównane. Historycy stwierdzili, że takie położenie ułatwiało manewry obronne.
Na dużej platformie o wymiarach ok. 950×450 m, rdzenni mieszkańcy Ameryki wybudowali zespół budowli, który zlokalizowany był wokół tzw. Wielkiego Placu. Na północy i południu miasta powstały dwie wielkie świątynie zbudowane na tarasach piramid schodkowych. Podczas wykopalisk archeologicznych badacze odnaleźli również budowlę na planie trójkąta, którą nazwano obserwatorium. Ponadto mieście odkryto ponad sto grobów, w których pochowano zamożnych mieszkańców. Niektóre mogiły znajdowały się pod pałacami władców.
Większość ludności miasta mieszkała w domkach z cegły adobe, które były wznoszone na kamiennych fundamentach. Monte Albán słynęło również z charakterystycznych tarasów.
Monte Albán było mezoamerykańskim miastem sukcesu
Para naukowców ze Stanów Zjednoczonych postanowiła wyjaśnić zjawisko niezwykłego sukcesu Monte Albán. Badacze skupili się na tym, jak to się stało, że miasto starożytnego Meksyku, które nie miało bliskiego dostępu do wody, położone 2000 m n.p.m., przez ponad tysiąc lat przyciągało ludzi z całego regionu. Najnowsze badania zostały opublikowane w czasopiśmie naukowym "Frontiers in Political Science".
– Chcieliśmy zrozumieć, dlaczego ta osada powstała dokładnie w tym miejscu – powiedziała Linda Nicholas, archeolożka i autorka najnowszego odkrycia. Głównym czynnikiem, który sprawiał, że starożytne miasta były dobrze prosperujące, było ich położenie. Osadnictwo rozwijało się tam, gdzie ziemia była żyzna, a źródło wody znajdowało się w pobliżu.
W przypadku Monte Albán to nie miało większego znaczenia, bo miasto radziło sobie doskonale pomimo niezbyt dobrego usytuowania. – Od kilkudziesięciu lat prowadzimy prace archeologiczne w dolinie Oaxaca. Wciąż nurtowało nas pytanie, jak to się stało, że tak dużo osób przybywało do Monte Albán oraz dlaczego miasto przetrwało tak długi okres – powiedział Gary Feinman, antropolog, który jest współautorem badania.
Zbliżenie na płaskorzeźby „tancerzy" z Monte Alban. fot. Wolfgang Kaehler/Contributor/Getty Images
Z czego słynęło Monte Albán?
Badacze przeanalizowali jakość gruntów rolnych w regionie. Okazało się, że starożytne miasto nie zostało zbudowane tam, gdzie ziemia była najżyźniejsza. Feinman twierdzi, że niezależnie od tego, jak dużą siłę roboczą mieli władcy Monte Alban, trudno mówić tu o dobrej produktywności. Dlatego też nie był to czynnik, który przyciągał ludzi do osady.
Naukowcy od lat 60. XX wieku badali dolinę Oaxaca. Przeanalizowali materiały i dowody archeologiczne z okresu setek lat. Żeby precyzyjnie określić, jak funkcjonowało starożytne miasto, które powstało ok. VI wieku p.n.e., uczeni potrzebowali makroskali. W toku prac odkryli, że ludzie, którzy zamieszkiwali osadę, żyli w głębokiej symbiozie społecznej.
Ciekawostki o Monte Albán
Feinman i Nicholas ustalili, że budynki konstruowane były w taki sposób, że mieszkańcy siłą rzeczy musieli ze sobą współpracować. Co więcej, naukowcy wykazali też, że ludność Monte Albán była współzależna ekonomicznie. Mieszkańcy brali udział w częstych targach i wymieniali się towarami. Głównie po to, aby żywność się nie marnowała i nie dochodziło do sytuacji, że ktoś ma za dużo, a inni za mało.
Linda Nicholas twierdzi, że ma to również związek z polityką miasta. W starożytnym Meksyku kultury były zazwyczaj autokratyczne. W przeciwieństwie do Monte Albán, które prawdopodobnie cechowało się rządami, w których kolektyw miał znaczenie.
Badacze podkreślają, że forma rządów ma również odzwierciedlenie w architekturze. Dyktatorzy i despotyczni władcy zazwyczaj budowali majestatyczne pałace i olbrzymie budynki. Miasto z Oaxaca charakteryzowało się raczej małymi mieszkaniami, skromnymi świątyniami oraz dużą ilością wspólnej przestrzeni.
Dodatkowym czynnikiem, który sprawiał, że Monte Albán mogło być tak dobrym miejscem do życia było to, że znajdowało się w bezpiecznym położeniu. W osadzie, która leżała wysoko na wzgórzu, mieszkańcy musieli czuć się bezpiecznie.
Monte Albán charakteryzowało się wyjątkową formą współpracy
Naukowcy konkludują, że miasto przetrwało tak długo dzięki wzajemnej współpracy i solidarności. Różnice pomiędzy możnymi, a zwykłymi mieszkańcami były niewielkie, co powodowało większe poczucie przynależności do całej zbiorowości.
Uczeni twierdzą, że w tamtych czasach taki rodzaj „umowy społecznej” był czymś zupełnie nowym, a dzięki temu osada zyskiwała na popularności. Dzięki wspólnym wysiłkom udało się stworzyć kolektyw, który przez setki lat funkcjonował w harmonii, jedności i sprawiedliwości. Po tysiącu lat, ok. 700 r. n.e. miasto zaczęło jednak pustoszeć, a mieszkańcy przenieśli się do Mitli. Naukowcy nie znają jednak przyczyny tej migracji.
Źródło: Frontiers in Political Science
