Cypr od kilku tysiącleci jest tętniącą życiem wyspą. Od IV wieku p.n.e. znajdował się w granicach państwa Aleksandra Wielkiego. Następnie kolejno wchodził w skład egipskiego państwa Ptolemeuszy, a później - Cesarstwa Rzymskiego i Bizantyjskiego.
Nie powinno zatem dziwić, że na tej wyspie archeolodzy i historycy co rusz natykają się na wspaniałe ślady po bogatych dziejach jej mieszkańców.
Brytyjczycy na Cyprze – w poszukiwaniu stanowisk archeologicznych
Niewielki zespół archeologów z University of Leicester, dzięki finansowaniu z resortu obrony Wielkiej Brytanii, przeprowadził badania powierzchniowe na obszarze brytyjskiej bazy wojskowej. To Dhekelia Sovereign Base Area w południowo-wschodniej części Cypru. Baza powstała w 1960 roku na podstawie traktatu dotyczącego ustanowienia Republiki Cypryjskiej sygnowanego przez Wielką Brytanię, Grecję, Turcję i Cypr. Związane jest to z podziałem wyspy.
Badania te polegają na przejściu w terenie i zarejestrowaniu wszystkich widocznych na powierzchni śladów po przeszłości, zarówno fragmentów ceramiki, ale też ruin. Dhekelia – miejsce badań – położona jest około 30 km na południowy-wschód od stolicy Cypru, Nikozji.
Zadanie polegało na zlokalizowaniu około 60 potencjalnych stanowisk archeologicznych, których obecność odnotowano na początku lat 60. ubiegłego wieku, jeszcze przed rozbudową garnizonu. Wszystkie dane uzyskane w ramach badań umieszczono w ramach cyfrowego systemu informacji geograficznej (GIS).
Bogate pamiątki po odległej przeszłości
Łącznie udało się zlokalizować 51 stanowisk archeologicznych, w tym 5 ruin. Badacze znali umiejscowienie części z nich z wcześniejszych badań.
– Położenie Cypru na śródziemnomorskich szlakach morskich doprowadziło do powstania bogatego i zróżnicowanego dziedzictwa kulturowego, które słynie z zachowania wielu stanowisk archeologicznych z epoki brązu, hellenistycznej/epoki żelaza, rzymskiej i bizantyjskiej lub średniowiecznej – komentuje kierownik ekspedycji Matt Beamish z University of Leicester.
Chociaż wiek większości stanowisk jest obecnie nieznany, najstarsze prawdopodobnie pochodzą z epoki brązu, która rozpoczęła się około 2500 r. p.n.e. Z kolei najpóźniejsze relikty należy łączyć z okresem bizantyjskim zakończonym w XII wieku n.e. Są też pozostałości z czasów hellenistycznych (312-58 p.n.e.) i rzymskich (od 58 p.n.e. do 395 n.e.).
Uwagę badaczy przykuły szczególnie trzy przybrzeżne kamieniołomy, w których kamień był pozyskiwany z niskich mierzej wcinających się w morze. Jeden z kamieniołomów miał nawet małą rampę, która wyglądała, jakby była używana do załadunku płyt wprost do statków.
Drugi szczególnie interesujący, kilkuhektarowy obszar składał się z wielu grobowców. Większość z nich była w bardzo złym stanie, a niektóre nosiły wyraźne ślady rabunku: obok nich były kopce wykopanej ziemi. Cześć z nich z kolei wykorzystano jako dogodne miejsca do wyrzucania śmieci.
Polscy archeolodzy na Cyprze
Od kilkudziesięciu lat polskie ekspedycje archeologiczne badają jedno z najważniejszych stanowisk archeologicznych na Cyprze, Nea Pafos. Był to wielki ośrodek starożytności. W okresie grecko-rzymskim pełniło funkcję stolicy wyspy. Od IV do I wieku p.n.e. stacjonowała tutaj wielka flota morska o tonażu zbliżonym nawet do tej z egipskiej Aleksandrii, gdzie znajdowała się słynna biblioteka. Dzisiejsze stanowisko archeologiczne wpisano na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Polacy dokonali ważnych ustaleń. Między innymi stwierdzili, że starożytna agora miasta była większa, niż sądzili historycy. Nie zawsze trzeba kopać. Dzięki nieinwazyjnym badaniom geofizycznym nasi eksperci odtworzyli częściowo sieć ulic i siatkę zabudowy, która dziś nie jest już widoczna na powierzchni ziemi.
W terenie działają ekspedycje Instytutu Archeologii UJ i Uniwersytetu Warszawskiego. Badania zapoczątkował nestor polskiej archeologii śródziemnomorskiej prof. Kazimierz Michałowski już w 1963 roku.
Źródło: University of Leicester.
