„Krakowianin czy krakowianin” – już od stycznia wchodzą nowe zasady ortografii języka polskiego

Spis treści:

1. Zmiany pisowni nazw geograficznych od 1 stycznia 2026 roku
2. Inne istotne zmiany ortografii
3. Oficjalne źródła i dokumenty – gdzie szukać aktualnych zasad

Wraz z początkiem nowego roku wchodzą w życie istotne zmiany w polskiej ortografii. Kilka z nowych reguł będzie dotyczyć zapisu nazw geograficznych – choć w mniejszym zakresie, niż początkowo to ogłoszono.

Zmiany pisowni nazw geograficznych od 1 stycznia 2026 roku

Cieśnina Bosfor czy cieśnina Bosfor, a może tak i tak?

Wśród propozycji przedstawionych przez Radę Języka Polskiego w maju 2024 roku znalazła się jedna szczególnie istotna dla osób korzystających z nazw geograficznych: dopuszczenie alternatywnej pisowni wyrazu gatunkowego stojącego przed nazwą własną zarówno wielką, jak i małą literą. Oznaczałoby to, że można byłoby pisać zarówno „Cieśnina Bosfor”, jak i „cieśnina Bosfor”, czy „Jezioro Gopło” i „jezioro Gopło”. Takie rozwiązanie miało uprościć zapisywanie nazw geograficznych, ale budziło też kontrowersje dotyczące jednolitości i standaryzacji.

Jednak już w listopadzie 2025 roku Rada Języka Polskiego, po szerokich konsultacjach i analizie stanowisk instytucji odpowiedzialnych za standaryzację nazw własnych w urzędach i systemach geoinformacyjnych, zdecydowała się wycofać tę zmianę. Zatem od 1 stycznia 2026 roku wciąż obowiązuje dotychczasowa zasada – wyraz gatunkowy przed nazwą własną, jeśli występuje w mianowniku, zapisujemy małą literą. Przykłady poprawnego zapisu:

• cieśnina Bosfor,
• jezioro Śniardwy,
• góra Giewont.

Jak teraz zapisywać nazwy obiektów w mieście?

Wyjątkiem są sytuacje, gdy wyraz gatunkowy otwiera nazwę obiektu przestrzeni publicznej (typu: park, osiedle, most) oraz w przypadku lokali usługowych lub gastronomicznych, np.

• Cmentarz Centralny,
• Most Północny,
• Aleja Róż,
• Plac Zbawiciela,
• Brama Warszawska,
• Księgarnia Naukowa,
• Kino Relaks,
• Galeria Północna,
• Restauracja Ateny.

Słowo ulica wciąż będziemy pisać małą literą, np:

• ul. Marynarska,
• ulica Staromiejska.

Mieszkańcy miast, dzielnic i osiedli – nowe zasady pisowni!

Od 1 stycznia 2026 r. nazwy mieszkańców miast, dzielnic, osiedli i wsi będziemy pisać wielką literą. Przykłady:

• Warszawianin,
• Łodzianin,
• Poznanianka,
• Paryżanin,
• Białostocczanin,
• Szczecinianka.

Zmiana ta upraszcza dotychczasowe zasady i eliminuje wiele wątpliwości oraz błędów, szczególnie w tekstach urzędowych i prasowych.

Pisownia nazw etnicznych – pojawiły się nowe warianty

Rada dopuściła również alternatywne zapisy nieoficjalnych nazw etnicznych – zarówno wielką, jak i małą literą, np.

• kitajec lub Kitajec,
• jugol lub Jugol,
• angol lub Angol,
• żabojad lub Żabojad,
• makaroniarz lub Makaroniarz.

Inne istotne zmiany ortografii

1. Pisownia nazw firm, marek i modeli – teraz wielką literą piszemy nie tylko nazwę firmy, marki czy modelu, ale również pojedyncze egzemplarze wyrobów przemysłowych, np. pod oknem zaparkował czerwony Ford.
2. Pisownia rozdzielna cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście ze spójnikami – np. Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry.
3. Pisownia nie- z imiesłowami odmiennymi – nie będzie już rozdzielnej pisowni w żadnym przypadku, niezależnie od interpretacji znaczeniowej.
4. Przymiotniki od nazw osobowych (np. szekspirowski, zygmuntowski, chopinowski) – zawsze pisane małą literą, niezależnie od znaczenia.
5. Ujednolicenie zasad pisowni innych prefiksów – np. półspał, półczuwał, super-Europejczyk.

Zmiany te mają na celu uproszczenie zasad, eliminację wyjątków i przepisów trudnych do zastosowania oraz zmniejszenie liczby błędów ortograficznych.

Oficjalne źródła i dokumenty – gdzie szukać aktualnych zasad

Wszelkie oficjalne zasady dotyczące ortografii oraz aktualne wykładnie można znaleźć w następujących źródłach:

Dokument „Zasady pisowni i interpunkcji polskiej”

Od 1 stycznia 2026 roku jedynym ważnym i aktualnym źródłem zasad ortograficznych i interpunkcyjnych będzie nowy dokument „Zasady pisowni i interpunkcji polskiej” opracowany przez Radę Języka Polskiego przy Prezydium PAN. Dokument ten jest dostępny na stronie internetowej RJP.

Kampania informacyjna „Zmiany w pisowni – mniej wątpliwości, więcej pewności”

Rada Języka Polskiego prowadzi również szeroko zakrojoną kampanię społeczną, której celem jest informowanie o nowych zasadach i wyjaśnianie wszelkich wątpliwości. Materiały edukacyjne i infografiki można znaleźć w mediach społecznościowych oraz na stronie RJP.

Źródło: Rada Języka Polskiego

Nasz ekspert

Łukasz Załuski

Redaktor naczelny „National Geographic Polska” i National-Geographic.pl. Dziennikarz podróżniczy i popularnonaukowy z 20-letnim stażem. Wcześniej odpowiedzialny m.in. za magazyny „Focus”, „Focus Historia” i „Sekrety Nauki”. Uważny obserwator zmieniającego się świata i nowych trendów podróżniczych. Inicjator projektu pierwszej naukowej rekonstrukcji wizerunków władców z dynastii Jagiellonów. Po świecie podróżuje w poszukiwaniu smaków lokalnych kuchni. Miłośnik tenisa, książek kryminalnych i europejskich stolic.