Zamek na Hradczanach pamięta najdawniejsze początki Czech. Turyści z Polski go uwielbiają

Spis treści:

1. Tysiąc lat historii Zamku Praskiego
2. Architektoniczna mozaika na Hradczanach
3. Zamek na Hradczanach to nie tylko polityczne centrum, ale także atrakcja turystyczna

Hradczany to miejsce absolutnie wyjątkowe, ale nie tylko ze względu na skalę czy wiek kompleksu zamkowego. W odróżnieniu od wielu innych historycznych warowni i rezydencji, które dziś są tylko muzeami lub wkomponowanymi w krajobraz malowniczymi ruinami, Zamek Praski nigdy nie przestał pełnić swojej pierwotnej funkcji. Był siedzibą czeskich książąt i królów, cesarzy rzymskich, a dziś jest oficjalną rezydencją i miejscem pracy prezydenta Republiki Czeskiej. To właśnie ta nieprzerwana ciągłość sprawia, że obiekt ten jest „żywym organizmem”, a nie „skamieniałym reliktem zamierzchłej przeszłości”.

Tysiąc lat historii Zamku Praskiego

Historia zamku na Hradczanach jest nierozerwalnie związana z historią państwa czeskiego. To sprawia, że dziś ten niezwykły obiekt jest czymś w rodzaju zwierciadła, w którym odbijają się okresy świetności i upadku, polityczne wstrząsy, ambicje władców i zmieniająca się pozycja Czech na mapie Europy.

Pierwsze budowle na hradczańskim wzgórzu

Początki zamku sięgają IX wieku, kiedy na wzgórzu nad Wełtawą powstało ufortyfikowane grodzisko. Skromne, drewniane konstrukcje, wzniesione z prawdopodobnie z polecenia Spitygniewa I, wyznaczały strategiczne miejsce, które miało stać się centrum przyszłego państwa.

Pierwsze murowane zabudowania powstały tam w X wieku. Około 920 roku książę Wratysław I ufundował bazylikę św. Jerzego. Ta świątynia przetrwała do dziś i pozostaje jednym z najstarszych, najlepiej zachowanych i najcenniejszych obiektów na wzgórzu.

Drewniany pałac książęcy ustąpił miejsca solidnej, romańskiej budowli z kamienia w XII stuleciu, w czasie panowania Sobiesława I. Pozostałości tej budowli, będącej jednoznacznym świadectwem ówczesnej potęgi Przemyślidów, wciąż można podziwiać w podziemiach Starego Pałacu Królewskiego.

Czas panowania Karola IV

Apogeum średniowiecznej świetności zamku na wzgórzu przypada na okres panowania Karola IV Luksemburskiego. Król Czech i cesarz rzymski miał ambicję uczynić Pragę wspaniałą stolicą cesarstwa, a zamek miał stać się jej symbolem.

W 1344 roku położył kamień węgielny pod budowę monumentalnej katedry pw. św. Wita. Wzorowana na francuskich kościołach gotyckich, miała przyćmić wszystko, co wzniesiono w tej części Europy. O rozmachu królewskiej inwestycji niech świadczy fakt, że budowa katedry trwała niemal 600 lat.

Równocześnie, Karol IV rozbudował pałac królewski w stylu gotyckim, dodając reprezentacyjne sale i arkady, które miały służyć nowej, imperialnej funkcji rezydencji. To właśnie jego działania ukształtowały gotycki charakter zamku i jego symboliczną rangę.

Zamek w czasach Władysława Jagiellończyka

Pierwsza połowa XV wieku upłynął pod znakiem wojen husyckich. Władcy musieli uporać się z poważnymi problemami politycznymi, więc kwestia rozbudowy zamku zeszła na dalszy plan.

Pierwsze poważne inwestycje poczyniono dopiero pod koniec stulecia, w czasie panowania Władysława II Jagiellończyka. Król sprowadził do Czech najlepszych architektów, którzy pracowali pod przewodnictwem sławnego Benedykta Rejta. Powstała wówczas Sala Władysławowska, arcydzieło późnego gotyku, którego niezwykłe sklepienie i wielkie okna zapowiadały już nadejście nowej epoki – renesansu.

Zamek w czasach Habsburgów

W XVI wieku na czeskim tronie zasiedli Habsburgowie. To właśnie za ich panowania na Hradczany zawitał renesans w pełnej krasie. Ferdynand I wzbogacił zamek o prawdziwą perłę włoskiej architektury – belweder (Letni Pałac Królowej Anny). Założył też wspaniałe ogrody królewskie.

23 maja 1618 roku czas względnego spokoju został brutalnie przerwany. Tamtego dnia, do kancelarii w Starym Pałacu Królewskim wtargnęła grupa zbuntowanych czeskich szlachciców protestanckich. W akcie sprzeciwu wobec katolickiej polityki panujących Habsburgów, buntownicy wyrzucili przez okno dwóch cesarskich namiestników, Jarosława Borzitę i Wilhelma Slavatę, oraz sekretarza Fabriciusa. Ten dramatyczny czyn, który w historii zapisał się jako druga defenestracja praska, stał się iskrą zapalną, która wznieciła pożogę wojny trzydziestoletniej.

Zamek nowożytny

W 1620 roku protestanci ponieśli klęskę na Białej Górze, co ugruntowało władzę Habsburgów na kolejne stulecia. Zamek zaczął wówczas zyskiwać wyraźne elementy baroku. Największa transformacja nastąpiła w drugiej połowie XVIII stulecia, w czasie panowania cesarzowej Marii Teresy. Właśnie wtedy zamek zyskał w dużej mierze jednolitą, klasycystyczną fasadę, którą możemy podziwiać do dziś.

W 1918 roku, po upadku monarchii austro-węgierskiej i powstaniu Czechosłowacji, nastąpił kolejny wielki zwrot w historii zamku na Hradczanach. Kompleks, który przez wieki stanowił symbol imperialnej władzy, trzeba było zaadaptować na potrzeby nowoczesnej demokratycznej republiki. Pierwszym prezydentem, który wprowadził się do zamku, był Tomáš Masaryk. W czasie jego rządów obiekt przekształcił się w nowoczesne centrum życia politycznego. Dziedzińce zostały przeprojektowane, podobnie jak ogrody i wnętrza. Powstała przestrzeń godna głowy nowego państwa, która jednak szanowała tysiącletnią historię wzgórza.

Architektoniczna mozaika na Hradczanach

Zamek na Hradczanach nie jest spójnym monolitem, wzniesionym w jednym stylu architektonicznym. To raczej artystyczny melanż, w którym kolejne epoki nie niszczyły dzieł poprzedników, a nadbudowywały je własnymi warstwami.

Romańskie początki

Najstarsze zachowane kamienne budowle na wzgórzu prezentują surowy, emanujący siłą styl romański. Jego najcharakterystyczniejszymi cechami są grube mury, niewielkie okna i półkoliste łuki – elementy podkreślające obronne i sakralne przeznaczenie wczesnośredniowiecznych budowli. Należą do nich:

• bazylika św. Jerzego,
• Czarna Wieża,
• fragmenty pałacu księcia Sobiesława.

Wspaniałość gotyku

Strzeliste łuki, systemy przypór i ogromne, wypełnione witrażami okna ta elementy charakterystyczne dla gotyku, które miały symbolizować potęgę Boga i władcy. Obiekty, które reprezentują ten styl, to:

• katedra św. Wita,
• Stary Pałac Królewski i Sala Władysławowska,
• Wieża Dalibora.

Renesansowa elegancja

Renesans wprowadził na wzgórzu harmonię, symetrię i inspirację antykiem. W tamtym czasie przestrzenie tworzono przede wszystkim z myślą o celach reprezentacyjnych i wypoczynkowych. Funkcja obronna schodziła na dalszy plan. Kluczowe obiekty, które reprezentują ten styl, to:

• Letni Pałac Królowej Anny,
• Złota Uliczka.

Dramatyzm baroku

Pełen przepychu barok odznaczył się na Hradczanach bogactwem dekoracji i monumentalnymi fasadami. Ten styl reprezentują:

• Pałac Lobkowicza,
• zamkowe dziedzińce przebudowane w czasie panowania Marii Teresy,
• Loreta (kompleks zabudowań sakralnych znajdujący się poza murami zamku, ale w jego sąsiedztwie).

Zamek na Hradczanach to nie tylko polityczne centrum, ale także atrakcja turystyczna

Księga Rekordów Guinnessa wymienia Zamek Praski jako największy kompleks zamkowy na świecie. Do dziś mieści się tam siedziba prezydenta Czech. Nie oznacza to jednak, że historyczne dziedzictwo nie jest dostępne dla każdego. Mówimy tu przecież o ważnym obiekcie muzealnym, przechowującym wiele zabytków i skarbów państwowych.

Wśród najciekawszych atrakcji, które można zwiedzić, warto wymienić obiekty takie jak:

• katedra św. Wita ze wspaniałymi witrażami. To właśnie tam mieści się kaplica św. Wacława, której ściany są pokryte półszlachetnymi kamieniami i wspaniałymi freskami;
• Stary Pałac Królewski ze wspaniałą Salą Władysławowską i historycznym Oknem Defenestracji Praskiej;
• Złota Uliczka, czyli jeden z najbardziej urokliwych zakątków na zamku, gdzie w oczy rzucają się miniaturowe, kolorowe domki. Najsłynniejszym adresem na Złotej Uliczce jest nr 22, pod którym znajduje się dom, gdzie mieszkał i tworzył Franz Kafka;
• Bazylika i klasztor św. Jerzego, przy którym działa oddział Galerii Narodowej;
• Pałac Lobkowicza, w którym eksponowana jest jedna z najbogatszych prywatnych kolekcji sztuki w tej części Europy.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.