Zamek, motyle i wapienne skały – to niewielkie pasmo górskie to wizytówka Polski

Spis treści:

1. Podział pasma Pienin
2. Najważniejsze szczyty Pienin
3. Pieniny – fauna bogata w duże ssaki i motyle
4. Mikroklimat sprzyjający roślinności
5. Nie tylko Dunajec
6. Zabytki w Pieninach

Pieniny to stosunkowo niewielkie, lecz niezwykle malownicze pasmo górskie w Karpatach, leżące na pograniczu Polski i Słowacji. Od północy graniczą z Gorcami i Beskidem Sądeckim, a od południa z Magurą Spiską. Choć nie należą do najwyższych gór w Polsce, wyróżniają się unikatowym charakterem geologicznym i krajobrazowym. Ich sercem jest Pieniński Przełom Dunajca – jeden z najpiękniejszych kanionów rzecznych w Europie, zgłoszony na listę informacyjną UNESCO.

Pieniny słyną z niezwykłej różnorodności – na stosunkowo niewielkiej powierzchni skupiają się wysokie, wapienne szczyty, strome ściany skalne, głębokie doliny i pełne życia polany. To właśnie połączenie sprawia, że Pieniny przyciągają nie tylko turystów, ale i badaczy przyrody.

Podział pasma Pienin

Geografowie dzielą Pieniny na trzy części: Pieniny Spiskie, Pieniny Środkowe oraz Małe Pieniny.

Pieniny Spiskie rozciągają się od Czorsztyna aż po Dursztyn. To tu znajdziemy słynne ruiny zamku w Czorsztynie oraz monumentalną warownię w Niedzicy, które nie tylko przyciągają turystów, ale również stanowią świadectwo burzliwej historii tego regionu.

Pieniny Środkowe (inaczej Pieniny Właściwe) obejmują najbardziej znaną część pasma – z charakterystycznym masywem Trzech Koron oraz Sokolicą. To właśnie tu natura stworzyła najbardziej widowiskowe krajobrazy, a turyści mogą podziwiać z platform widokowych panoramę Tatr, Beskidów i Spisza.

Małe Pieniny ciągną się od Przełomu Dunajca aż po wieś Jarzębina (Słowacja). Choć mniej znane, są rajem dla miłośników pieszych wędrówek i rowerowych wycieczek. Właśnie tutaj znajduje się najwyższy szczyt Pienin, Wysokie Skałki, który mierzy 1050 m n.p.m.

Najważniejsze szczyty Pienin

Choć Pieniny nie dorównują wysokością Tatrom, to ich szczyty są bardzo charakterystyczne. Na uwagę zasługują przede wszystkim:

• Trzy Korony (982 m n.p.m.) – symbol całego pasma i jedna z najczęściej odwiedzanych atrakcji turystycznych w Polsce. Ze szczytu roztacza się spektakularna panorama Tatr, Gorców i Beskidu Sądeckiego;
• Sokolica (747 m n.p.m.) – znana z charakterystycznej sosny rosnącej na krawędzi skalnej ściany. To miejsce niemal ikoniczne dla polskiej fotografii górskiej;
• Wysokie Skałki (1050 m n.p.m.) – często używana jest też nazwa Wysoka. Choć to mniej popularny szczyt od Trzech Koron, to przewyższa je o niemal 70 metrów. Przyciąga wędrowców ceniących spokój i rozległe widok;
• Czertezik i Czerteż – mniejsze, ale niezwykle malownicze szczyty w Pieninach Właściwych.

Wybierając się w góry, warto pamiętać, że szczyty w Pieninach to nie tylko liczby i wysokości, ale przede wszystkim unikatowe formacje skalne, które nadają pasmu jego wyjątkowy charakter.

Pieniny – fauna bogata w duże ssaki i motyle

Pieniny mogą się poszczycić niezwykłym bogactwem przyrody. Na ich stosunkowo niewielkim obszarze żyje ponad 7 tys. gatunków zwierząt, w tym liczne gatunki chronione.

Najbardziej charakterystyczne są motyle – Pieniny słyną z ich ogromnej różnorodności szacowanej na ponad 1550 gatunków. Spotkać można m.in. niepylaka apollo, uznawanego za jeden z najpiękniejszych gatunków motyli w Europie.

W lasach żyją również duże ssaki: jelenie, sarny, dziki, a nawet wilki i rysie. Obecność tych drapieżników świadczy o tym, że pienińskie ekosystemy są wciąż stosunkowo dobrze zachowane. Na łąkach i w zaroślach gniazdują natomiast liczne ptaki, w tym myszołów zwyczajny i orzeł przedni.

Tak bogata fauna to wynik różnorodności siedlisk – od stromych skał, przez lasy bukowe, po polany i łąki. Dzięki temu Pieniny przyciągają nie tylko turystów, ale również naukowców prowadzących badania nad bioróżnorodnością Karpat.

Mikroklimat sprzyjający roślinności

Równie imponująca jest flora Pienin. Pasmo charakteryzuje się wyjątkowym mikroklimatem, który sprzyja bujnemu rozwojowi roślinności.

Na stokach i w dolinach rosną lasy bukowe i jodłowe. Znajdują się tu też mniej liczne świerki, jawory i wiązy górskie. Co ciekawe, w reglu dolnym rośliny runa zakwitają jeszcze przed wiosennym zazielenieniem się drzew, tworząc niezwykle malownicze połacie kwiatów.

Pieniny są siedliskiem gatunków endemicznych – takich, które nie występują nigdzie indziej. Najbardziej znana roślina tego regionu to mniszek pieniński, uznawany za symbol lokalnej flory. Występuje wyłącznie na terenie Pienin, co czyni go wyjątkowym na skalę światową.

Bogactwo roślinności sprawia, że Pieniny zachwycają o każdej porze roku. Wiosną urzekają barwnymi polanami, latem soczystą zielenią, a jesienią mienią się złotem i czerwienią bukowych liści.

Nie tylko Dunajec

Choć Dunajec jest bez wątpienia najbardziej znaną rzeką Pienin, nie jest jedynym ciekiem wodnym kształtującym krajobraz tego pasma. Zasilają go liczne dopływy, takie jak Grajcarek czy Krośnica, które tworzą malownicze doliny i wąwozy, idealne do pieszych wędrówek. W południowej części Pienin ważnym elementem hydrologicznym jest również Jezioro Czorsztyńskie – sztuczny zbiornik powstały po wybudowaniu zapory w Niedzicy. Pełni ono funkcję ochrony przeciwpowodziowej, ale jednocześnie stało się miejscem rekreacji, żeglarstwa i sportów wodnych.

Na obszarze pasma występują także mniejsze potoki górskie, które zasilają lokalne ekosystemy i stanowią siedlisko wielu gatunków ryb. Rzeki i zbiorniki wodne Pienin są więc nie tylko atrakcją dla turystów, ale także kluczowym elementem przyrody regionu – kształtują mikroklimat, zapewniają siedliska i dopełniają wyjątkowy charakter krajobrazu.

Zabytki w Pieninach

Pieniny to nie tylko wyjątkowe krajobrazy i przyroda, ale także bogata historia, którą można odkrywać poprzez liczne zabytki. Do najważniejszych należy zamek w Niedzicy, wzniesiony w XIV wieku, górujący nad Jeziorem Czorsztyńskim i kryjący w sobie wiele legend oraz tajemnic. Po przeciwnej stronie zbiornika znajdują się ruiny zamku w Czorsztynie, którego początki sięgają XIII wieku. Oba obiekty przez wieki strzegły szlaków handlowych prowadzących przez Karpaty i dziś stanowią jedne z najbardziej rozpoznawalnych punktów regionu.

Nasza autorka

Marzena Wardyn-Kobus

Autorka tekstów z pogranicza przyrody, kultury i podróży. W serwisie tworzy artykuły popularnonaukowe o otaczającym nas świecie, łącząc rzetelną wiedzę z przystępnym językiem i dbałością o szczegóły. Pisze, by zachęcać innych do uważnego kontaktu z przyrodą – nawet tą najbliższą, tuż za domem. Kaszubka mieszkająca na Kujawach, zakochana w górskich szlakach i leśnych bezdrożach. Jej przydomowy ogródek to strefa zrównoważonego eksperymentowania – dąży do tego, by uprawiać rośliny ekologicznie, z szacunkiem dla natury. Wolne chwile spędza z książką, wędrując po lesie lub tworząc makramy.